گفتگو با دکتر ساکی، پیرامون برنامه های در دست اجرای معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی؛

ما باید با تکیه به تاریخ تربیت معلم و با بهره گیری از دستاوردهای مثبت آن و دوری از ضعف های احتمالی، فصل جدیدی از حیات تربیت معلم را در کشور و در قالب و ساز و کار دانشگاه فرهنگیان ترسیم نماییم

 

در ادامه مصاحبه اختصاصی اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه فرهنگیان با معاونان دانشگاه و به دنبال طرح پرسش های مخاطبان پورتال سازمان مرکزی، فرصتی فراهم شد تا در آستانه ی آغاز نیمسال دوم سال تحصیلی دانشگاه فرهنگیان، گفتگویی صریح با دکتر رضا ساکی، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه، در باره برنامه های در دست اجرای این حوزه داشته باشیم. این اداره کل، ضمن تشکر از اظهار نظر شما همکاران و همراهان دانشگاه فرهنگیان، همچنین، پاسخگویی های به موقع معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی و نماینده ی فعال این معاونت، به عنوان یکی از اعضای شورای افکارسنجی و اطلاع رسانی،  نظر مخاطبان محترم را به متن گفتگو جلب می نماید:

=جناب دکتر ساکی در حال آغاز نیمسال دوم سال تحصیلی دانشگاه هستیم که البته برای دانشجو معلمانی که بهمن ماه فرصت ورود به دانشگاه پیدا نموده اند، آغاز سال تحصیلی نیز، به شمار می آید. به همین مناسبت، فرصت را مغتنم دانستیم که ضمن گفتگو با جنابعالی و طرح پرسش هایی مرتبط با حوزه آموزش، در باره فعالیت ها و برنامه های این حوزه اطلاعات بیشتری را برای علاقه مندان دریافت و ارایه نماییم.  اگر مایل باشید گفتگو را آغاز نماییم.

<خواهش می کنم بفرمایید .

=به عنوان اولین پرسش، بفرمایید که اصولا سیاست جذب دانشجو معلم در دانشگاه فرهنگیان در سال تحصیلی آینده دانشگاه چه خواهد بود؟

<ضمن تبریک ایام سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و گرامی داشت یاد و خاطره شهدای گرانقدر انقلاب اسلامی و امام شهیدان(ره)، بنده ابتدا قبولی دانشجو معلمان ورودی جدید را در دانشگاه فرهنگیان و در کسوت معلمی تبریک می گویم و حضور آنها را در دانشگاه فرهنگیان، خیر مقدم عرض می کنم.

امیدوارم  با فرصت هایی که در سطح دانشگاه برای تربیت این عزیزان در مسیر ایفای نقش دشوار و مهم معلمی در 4 سال آینده پیش بینی شده است، آن ها دورانی پرنشاط و سرشار از تجربه های مؤثر یادگیری را پیش روی خود داشته باشند. به همین ترتیب، از کوشش تمامی اعضای هیأت علمی و مدرسان دانشگاه به عنوان ارکان اصلی، برای تحقق چنین انتظاری که تاکنون هم بحمدالله نیز، چنین بوده، صمیمانه  تشکر و قدردانی نمایم.

خوشبختانه در حال حاضر اقبال مناسبی نسبت به انتخاب این دانشگاه در میان داوطلبان کنکور وجود دارد که در نتیجه آن، وروردی دانشگاه بعنوان دانشجو معلم، در مقایسه با دوره های قبل، به مراتب از موقعیت های علمی و توانمندی بسیار بهتری برخوردارند. البته این کیفیت ورودی، مسؤولیت ما را برای خدمت بسیار سنگین تر می نماید.

معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی  بر این مبنا، وظیفه اصلی خود را مهیا ساختن شرایط مساعد برای ایجاد ارزش افزوده مؤثر در یادگیری و توان دانشجو معلمان به عنوان سرمایه های اصلی دانشگاه و جامعه می داند و به همین ترتیب، همه برنامه های معاونت با تکیه بر همین مهم طراحی و اجرا می شود.

=به سیاست جذب دانشجو معلم در دانشگاه در سال تحصیلی آینده اشاره نفرمودید!

<بله، دانشگاه هم اکنون در حال تمهید شرایط لازم است تا بتواند در سال تحصیلی 94-93، در همه رشته ها و با ظرفیتی حدود 10000 نفر دانشجو معلم در دوره کارشناسی پیوسته، داوطلب جذب کند. در این زمینه همچنین، در حال گفتگو برای دریافت مجوز برگزاری برای دوره های کارشناسی ارشد نیز می باشیم که به محض دریافت مجوزهای لازم رشته ها و ظرفیت ها و پردیس های مجری معرفی خواهند شد.

=جناب دکتر، بحث تبدیل وضعیت، هیأت علمی داخلی و جذب هیأت علمی جدید، سرانجام  به کجا انجامید؟

<به موضوع مهمی اشاره فرموده اید، دانشگاه فرهنگیان پس از تأسیس بیش از زمان گذشته (مراکز تربیت معلم)، ملزم به رعایت استانداردهای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و مهم ترین استاندارد از نظر وزارت علوم و همچنین از نظر دانشگاه، ایجاد تناسب لازم بین تعداد اعضای هیأت با تعداد دانشجو معلم است.

ادامه فعالیت های آموزشی دانشگاه، بیش از هر چیز در گروِ تأمین شرایط لازم برای تحقق چنین استانداردی است. دانشگاه برای تحقق این مهم، متعهد به هدایت و استفاده از ظرفیت نیروی انسانی موجود برای پوشش استانداردهای وزارت علوم در قالب یک محیط دانشگاهی است و مهم ترین شیوه ی ممکن برای نیل به این هدف، استفاده از ظرفیت تبدیل وضعیت مدرسان است.

اکنون، با پیگیری های مستمر سرپرست محترم دانشگاه، فرایند تبدیل وضعیت نسبت به گذشته سرعت مناسب تری گرفته و در حال حاضر، در هیأت اجرایی جذب، حدود 140 پرونده، در گذر از مراحل نهایی قرار گرفته است. اطمینان می دهیم کهدانشگاه به سهم خود، نسبت به تسهیل شرایط گذر نیروهای داخل برای طی مسیر تبدیل وضعیت، بسیار خوب عمل کرده است و این سیاست و  فرایند همچنان تا جایی که امکان تبدیل وضعیت با توجه به مقررات موجود ممکن باشد، ادامه خواهد یافت.

=آیا  بحث سابقه خدمت برای تبدیل وضعیت حل شده است ؟

< متأسفانه تاکنون این مشکل با وجود پیگیری های چند جانبه، منجر به نتیجه نگردیده است. مطابق مقررات، باید فردی برای تبدیل وضعیت معرفی شود که حداقل 10 سال با بازنشستگی  فاصله داشته باشد و چون در وزارت علوم، سن بازنشستگی با توجه به مقررات موجود، 30 سال است، باید سوابق مدرسان تا 20 سال خدمت در پروسه بررسی قرار گیرد. البته ما همچنان از حل مشکل ناامید نشده و به ویژه، در پی استفاده از ظرفیتی هستیم که اخیرا در تفاهم نامه فیمابین وزرای آموزش و پرورش و علوم پدید آمده است. این تفاهم نامه فرصت بالایی برای تعامل و گفتگو در پشتیبانی از دانشگاه فرهنگیان را فراهم آورده است . به همین دلیل ما بررسی پرونده مدرسان با سوابق بالای 20 سال را نیز، در دستور بررسی و ارسال به وزارت علوم قرار داده ایم.

=اگر سرانجام این کوشش ها برای تبدیل وضعیت بخشی از مدرسان، به نتیجه نرسد، برای حل بحث استاندارد تناسب هیأت علمی با دانشجو معلمان چه اقدامی خواهید کرد؟

< ما معتقدیم هر راه حل و هر طرحی برای حل مشکل مذکور، باید با تکیه بر ظرفیت های موجود شکل پذیرد؛ دشوار بتوان با شرایط موجود، راه دیگری برای حل موضوع یافت. به این ترتیب، فرصت های رفع مشکل را با تکیه بر نیروهای موجود طراحی خواهیم نمود.

ما می توانیم در کمیته مشترکی که به زودی در پی تفاهم نامه مذکور و برای رفع مشکلات دانشگاه تشکیل خواهد شد، بحث تبدیل وضعیت مدرسان را به عنوان مهم ترین موضوع، پی گیری نماییم. همراه با این، می توانیم طرح هایی مانند طرح مدرس ویژه را مطرح کنیم که بتوان در یک دوره گذار مثلا 5 ساله، با توافق وزارت علوم، مدرس ویژه با شرایطی که ارایه خواهیم نمود، برای ما و وزارت علوم، معادل هیأت علمی تلقی شود. در هر حال، حل این مشکل در مرحله اول، با تکیه بر ظرفیت مدرسان دانشگاه  خواهد بود.

در مقابل با تأسیس دانشگاه، جذب افراد به عنوان مدرس، فاقد وجاهت گردیده و جذب  نیروی آموزشی جدید، عملا از مسیر جذب هیأت علمی و سامانه جذب وزارت علوم خواهد بود. ما بر این اساس، نیروهای جدید را صرفا از میان نیروهای واجد صلاحیت های هیأت علمی انتخاب خواهیم نمود و به نوعی، ورود نیرو به عنوان مدرس، مگر صرفا از طریق نیروهای مأمور از وزارت آموزش و پرورش مسدود شده است.

=آقای دکتر در باره ویژگی های دستورالعمل جدید امور تدریس هم بفرمایید، به ویژه اینکه برخی از موارد آن هم، مورد انتقاد قرار گرفته است!

< بله! دستورالعمل جدید که جهت گیری آن، عمدتا کیفیت بخشی به نحوه جذب مدرسان مدعو بوده، هم مورد تقدیر قرار گرفته و هم منتقدانی داشته است. ما به مدرسان عزیز اطمینان خاطر می دهیم که بارها در مقام آنها، بند بند دستورالعمل را بازخوانی نموده ایم. ما در این ارتباط، شرایط مشابه دیگر مدرسان را در دانشگاه های مشابه، برای تهیه این دستورالعمل مطالعه نموده ایم، به قوانین و مقررات و سوابق موجود، بارها مراجعه کرده ایم. واقعا شرایط ما، در این دستورالعمل، شرایط مساعد و مناسب تری است، اما می پذیریم که این کار می تواند بهبود یابد.

ما انتظار داریم که علاوه بر شرایط فردی، شرایط دانشگاه نیز، در داوری ها لحاظ شود و به این ترتیب، پذیرای  واقعیت های موجود در دانشگاه، با همه ویژگی هایش  باشیم. ما برای شرایط تدریس مدرسان، تغییری به عنوان مانع را ایجاد نکرده ایم، اما شرایط جذب مدرسان مدعو را علمی تر ساخته ایم.

این مطالبه دانشجو معلمان از ما بوده که فرصت استفاده از اساتیدی با درجات علمی برتر را نیز، برای آنها مهیا کنیم. ما باید به این مطالبه برحق پاسخ می دادیم و لذا، مسیر پاسخگویی به این مطالبه را بر اساس گزارش هایی که دریافت نموده ایم، صرفا در بخش مدرسان مدعو پی گیری نموده ایم.  همه معتقدیم که دانشگاه محل حضور اندیشمندان است و ما باید در مقررات خود، شرایط را برای حضور بیش از پیش اندیشمندان تسهیل نماییم.  ما  کوشش نموده ایم که دراین جهت گیری، موقعیت مدرسان محترم هم در بخش تدریس و هم در بخش حق التدریس، همچنان محفوظ و مورد حمایت قرار گیرد.    

=بحث حذف تقلیل 4 ساعت تدریس مدرسان بالای 20 سال چرا اتفاق افتاده است؟

< خواهش می کنم دوستان، دستورالعمل را به عنوان یک منظومه و در کل مورد قضاوت قرار دهند. داوری باید همه جانبه باشد. خوب است با ظرافت و دقت بیشتری به تفاوت های موجود بین دستورالعمل ما با سایر دانشگاه های مشابه بپردازیم. به نظرم دانشگاه، در این ارتباط با توجه به اختیارات و ظرفیت های قانونی، بیشترین توجه را به حفظ حقوق مدرسان مبذول داشته است. ما بر اساس آیین نامه های استخدامی اعضای هیأت علمی و اعضای غیر هیأت علمی یک چارچوب قانونی داریم که سقف ساعات موظف اعضای هیأت علمی و سایرین را 40 ساعت می داند؛ ما نمی توانیم خارج از این چارچوب قانونی تصمیم بگیریم. حال این که از سقف 40 ساعت موظف، چقدر به تدریس و چقدر به تکالیف غیر تدریس اختصاص یابد، به تصمیم مراجع قانونی مربوط بستگی دارد.

با توجه به رویه های معمول و مشابه، شورای دانشگاه، برای تدریس اعضای غیر هیأت علمی(مدرسان)، 20 ساعت را تعیین نموده است. کاهش 4 ساعت، صرفا با این استناد که چون قبلا در مراکز تربیت معلم و با شرایط آموزش و پرورش بوده است؛ از منظر حقوقی، فاقد وجاهت قانونی اعلام گردید.

ما حتما در مسیر شناسایی راه های قانونی پاسخگویی به این مطالبه، قدم خواهیم برداشت و به ویژه، کوشش خواهیم کرد تا با طرح مشخص مدرس ویژه، علاوه بر برجسته تر ساختن تفاوت های مالی بین مدرسان با کارکنان اداری، ساز وکار قانونی کاهش ساعات تدریس را متناسب با سابقه و مدرک تحصیلی مهیا سازیم؛ بطور نمونه دانشگاه، در راستای این جهت گیری و سیاست، از هیأت اجرایی جذب هیأت علمی دانشگاه، مصوبه ای برای معادل دانستن ساعات موظف تدریس اعضای هیأت علمی داخلی با سایر اعضای هیأت علمی دریافت نموده است.

=مصوبه ای که فرمودید در چه جلسه ای مصوب شده و از چه موقعی، قابل انجام است ؟

< این مصوبه در جلسه مورخ 7/11/92 هیأت اخذ شده و از همین تاریخ، برای اعضای هیأت علمی داخلی( مادام که دارای این حکم باشند) و اسامی آن ها نیز، توسط دبیرخانه هیأت اجرایی اعلام می شود، قابل اعمال است.

=در باره بازنگری برنامه های درسی هم، خبرهایی مطرح می شود؟ برنامه معاونت در این زمینه چیست؟

<معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی، خود را مسؤول تضمین کیفیت آموزش در دانشگاه می داند. یکی از مهم ترین راه های نیل به این هدف، اطمینان از وضعیت برنامه های درسی در حال اجراست. ما بر این اساس، مسؤولیت بازنگری برنامه های درسی را در دستور کار خود قرار داده ایم و مقرر نموده ایم تا پایان شهریور 93، برنامه های خود را جدید و مطابق تحولات و اسناد بالا دستی ارایه نماییم؛ به دلیل ضعف های اساسی موجود در این مسیر، حتی از فرصت بازنگری فوری برخی از برنامه ها با کمک مدرسان محترم نیز غافل نشدیم. از جمله، استفاده از این فرصت برای تأثیر گذاری بر برنامه در حال اجرای آموزش و پرورش پیش دبستانی و ابتدایی است.

نقشه راه بازنگری مرحله اصلی برنامه های درسی با مشارکت مؤلفان دفتر تألیف سازمان پژوهش نیز، در دست طراحی است که در این رابطه نیز، در حال امکان سنجی از توانمندی های پردیس ها و مراکز هستیم تا کار به صورتی مشترک، طراحی و برای تصویب، به مراجع ذیربط ارسال شود؛ همچنین ما در صدد تأسیس شورای برنامه ریزی درسی در دانشگاه هستیم.

=بحث کارورزی هم اخیرا در دانشگاه پررنگ تر شده است؛ آیا برنامه خاصی در این ارتباط در دستور کار شما قرار دارد؟

<بله؛ ما کارورزی را بستر توسعه توانمندی های حرفه ای معلمان می دانیم. این موضوع، در اساسنامه دانشگاه هم، برجسته شده و ما، ملزم به پیش بینی حداقل 8 واحد در این زمینه می باشیم. بر همین اساس، کارگروه کارورزی را با حضور مدرسان کارورزی راه اندازی نموده ایم و در صددیم نقشه راهی برای تأمین شرایط و استانداردهای کارورزی تهیه کنیم. همچنین در صدد تأسیس دفتری برای انجام امور مربوط به کارورزی و مدارس وابسته در ذیل معاونت آموزشی هستیم.

=بحث سواد فناوری دانشجو معلمان چطور؟

< ببینید ما به شایستگی های حرفه معلمی، به عنوان یک منظومه نگاه می کنیم و در این ارتباط، بررسی می کنیم که کدام شایستگی ها در برنامه های ما مغفول مانده و یا ضعیف دیده شده است. ما باید اطمینان یابیم که برنامه های ما، ناظر بر همه شایستگی های مورد نظر یک معلم می باشند. ما در این زمینه کارگروه هایی را ذیل معاونت آموزشی یا در درون پردیس ها و مراکز، در دست طراحی داریم که قرار است رشته های آموزشی را بر حسب موضوع خود پشتیبانی کنند؛ مانند کارگروه سواد فناوری و سواد پژوهندگی که در خصوص این دو حوزه مهم سواد مطالعه می کند. در حوزه سواد فناوری، ما با مطالعه تجربیات ملی و جهانی، سندی را بعنوان راهنما تهیه نموده ایم که در پی تأمین شرایط لازم برای اجرای آن هستیم و در همین زمینه نیز، در حال مذاکره با سازمان فناوری اطلاعات هستیم.

=در مسیر تثبیت و نهادینه سازی دانشگاه، مهم ترین فعالیت از سوی معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی کدام است؟

< همه اقدامات ما، اگر در راستای توسعه کیفیت آموزش باشند، مهم هستند. ما اکنون در حال طی تجربه جدیدی از تاریخ تربیت معلم کشور در قالب و ساز و کار دانشگاه فرهنگیان هستیم. برای این مهم، باید با تکیه به تاریخ تربیت معلم و با بهره گیری از دستاوردهای مثبت آن و دوری از ضعف های احتمالی، فصل جدیدی از حیات تربیت معلم را در کشور ترسیم نماییم؛ به ویژه در مرحله گذار، ما با کاستی ها و دشواری هایی روبرو هستیم که باید همه با صبوری و احساس مسؤولیت با آن ها برخورد نماییم. باید از آنچه که ممکن است در طی مناسب مسیر حساس دوره گذار تأثیر منفی بگذارد، پرهیز کنیم؛ به ویژه ما، باید به عنوان یک عضو دانشگاهی در مجموعه علمی کشور، از هویت علمی - تربیتی دانشگاه، با رفتار و کردار خود حمایت کنیم. ما باید کوشش کنیم که دانشگاه فرهنگیان در مجموعه دانشگاه های کشور، با وجهی رقابتی برند تربیت معلم را از آن خود سازد.

=و اما محدودیت های شما در این مسیر کدامند؟

< به عنوان یک دانشگاه، بیش از هر چیز، در محدودیت تعیین مشتری خود، به عنوان دانشجو معلم از بازار آموزش عالی کشور هستیم؛ چون این مسیر، بر اساس نیازهای آموزش و پرورش تعیین می شود. این وضعیت اگر با حضور دایمی مشتری همراه باشد، مشکلی تلقی نمی شود. اما وضعیت چنین نیست و ما هر از گاهی، به عنوان یک تهدید، با تغییر نیازهای آموزش و پرورش مواجه هستیم.

چنین وضعیتی است که برنامه ریزی آموزشی را برای دانشگاه بسیار دشوار می سازد. زمانی آموزش و پرورش، نیازمند دانشجو معلم، در رشته های علوم پایه است و ما علوم پایه را توسعه می دهیم؛ زمانی دیگر، اعلام می کنند که ابتدایی در اولویت است و زمانی دیگر اولویت جنسیت را می گویند و... این شرایط، دایما در حال تغییر، مانع از برنامه ریزی دقیق می شود. اگر رشته هایی که در یک پردیس دایر است، به دلیل عدم نیاز آموزش و پرورش، تعطیل شود، ما چگونه ساعات موظف آن ها را تکمیل کنیم؟ و چگونه زیرساخت های دایر را به رشته های دیگر اختصاص دهیم و اصولا بر چه اساسی، می توان نسبت به جذب نیروی جدید، به عنوان هیأت علمی اقدام نمود.

اگر حداقل دانشگاه بتواند مجوزهایی را برای پذیرش دانشجوی آزاد و نوبت دوم داشته باشد تا در شرایط بی نیازی آموزش و پرورش به رشته، از آن مجوزها، در ادامه حیات رشته استفاده کند، شاید مناسب تر بتواند برای آینده خود برنامه ریزی کند.

=آقای دکتر؛ گفته می شود دانشگاه در حال تغییر رویه های جذب دانشجو است، این موضوع تا چه حد صحت دارد؟

<شما به خوبی می دانید که دانشگاه فرهنگیان، مأموریت تربیت نیروی انسانی آموزش و پرورش را بر عهده دارد و این رسالت در اساسنامه نیز، برجسته شده است؛  البته این را هم می دانیم که تربیت معلم می تواند با استفاده از شیوه هایی گوناگون صورت پذیرد. ما رویه ی پذیرش موجود را ادامه خواهیم داد، اما همزمان مطالعه خواهیم نمود که راه های جایگزین، با حفظ اهداف و ارتقاء کیفی کدام خواهند بود؟ نهایتا این وزارت آموزش و پرورش است که مسیر را مشخص می کند.

روش انتخاب دانشجو معلم از کارشناسی به کارشناسی ارشد، یکی از روش های جایگزین تحت مطالعه است که مانند شیوه جذب از سطح دیپلم، طرفداران و مخالفین خود دارد. ما باید عرصه گفتگو در باره رویکردها و روش های تربیت معلم،  به عنوان یک موضوع علمی، اجتماعی و فرهنگی را کاملا باز نگاه داریم و همواره از خود سؤال کنیم که آیا ما در شرایط موجود، بهترین و عادلانه ترین روش را برای پاسخگویی به نیازهای آموزش و پرورش انتخاب کرده ایم؟ در این زمینه نیز، استفاده از تجربیات جهانی و بومی بسیار مفید خواهد بود.

=جناب دکتر؛ از فرصتی که  برای این گفتگوی بسیار حیاتی و فنی اختصاص داده اید، تشکر و قدردانی می کنیم.

< من هم از شما تشکر می کنم.