معلم در نقش مهارتگر، مربی، راهنما، مشاور و تسهیل گر در امر تعلیم و تربیت

دکتر علی نژاد در نشست هم اندیشی "مراکز جامع آموزش و خدمات روانشناختی در دانشگاه فرهنگیان و نقش مشاوره در سراهای دانشجویی"  پیرامون چگونگی استفاده بیشتر از ظرفیت های وزارت آموزش و پرورش در تامین نیروی انسانی و فضای مورد نیاز و ارتقاء تعاملات به گفتگو و تبادل نظر پرداخت. وی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه "دانشگاه فرهنگیان به عنوان مرکز ثقل اصلی آموزش و پرورش است" بر اهمیت امر تربیت معلم و تاثیر آن در تربیت نسل آینده تاکید و اظهار کرد: ماموریت اصلی دانشگاه فرهنگیان تربیت معلمانی متدین، متعهد و حرفه ای است، از سال 91 تا کنون  50 هزار دانشجو معلم دانش آموخته و وارد عرصه معلمی شده اند اگر میانگین سن بازنشستگی معلمان را 32 سالگی قرار دهیم و تعداد دانش آموزان کلاس درس را 33 نفر در نظر بگیریم، یعنی"نتیجه آن خواهد بود که هر معلم تا پایان خدمت مسئول تربیت هزار نفر دانش آموز است" وی افزود: تمامی نهادها و دستگاه های اجرایی و وزارت آموزش و پرورش باید در امر مهم تعلیم و تربیت کمک کنند و  در این باره کارگروهی در معاونت دانشجویی تشکیل شده است.

دکتر علی نژاد تصریح کرد: اکنون برنامه های پیشگیری در مشاوره اهمیت فوق العاده ای پیدا کرده است و پیشگیری در زمینه ها و شرایط آموزشی گسترش یافته است. بنابراین اهمیت ارائه خدمات مشاوره ای در سرای دانشجویی به صورت شبانه روزی به اندازه ای است که باید بخشی از فعالیت های متنوع مشاوران در اوقات فراغت دانشجومعلمان در سراها انجام شود، در این راستا برنامه های راهنمایی و مشاوره در دانشگاه فرهنگیان باید به نیازهای رشدی و سازگاری همه دانشجویان توجه کند و مانند آموزش رسمی، یک فرآیند مستمر و پویا باشد.

وی در ادامه تعدادی از برنامه های سال 97 را جهت ترمیم و تسریع روند مشاوره ای دانشگاه فرهنگیان ارائه کرد:

1)طراحی و تدوین برنامه 5 ساله نشاط دانشجویی

2)تدوین ارتقاء هوش اخلاقی دانشجویان

3)برنامه جامع پیشگیری از رفتارهای پرخطر و آسیب های نوپدید

4)برنامه ریزی در خصوص طراحی  پک جامع بهداشت روان دانشجومعلمان.

5)سیاست های مشاوره با رویکرد سلامت نگر و توجه به دانشجومعلم که در سراها حضور دارد

6)برگزاری کارگاه های بهداشت روان در تمام استان ها توسط مشاوران با نگرش ارتقاء بهداشت روان در سراهای دانشجویی

در ادامه نشست دکتر فریبرز حمیدی، معاون آموزش منابع انسانی مرکز برنامه ریزی منابع انسانی وزارت آموزش و پرورش ضمن اشاره به اهمیت جایگاه خدمات روانشناختی در مراکز تربیت معلم افزود: اگر تعریف دقیق و عملیاتی از تعلیم و تربیت ارائه بدهیم بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. تعلیم و تربیت یعنی"مجموعه فرصته ها، اقدامات، برنامه ها و دستاوردها از لحظه انعقاد نطفه تا واپسین دم حیات برای شکوفاسازی توانایی بالقوه آدمی برای رسیدن به کمال. دکتر حمیدی با بیان تغییر و تحول در نظام تعلیم و تربیت در عصر حاضر افزود: امروزه نمی توان با اجرای برنامه های 20 سال گذشته دانشجو را وارد فضای آموزش و پرورش کرد؛ چراکه هم فضای مدزسه و هم نیازهای داتش آموزان تغییر کرده است. وی همچنین با اشاره به اساسنامه سازمان جهانی بهداشت (WHO) تاکید کرد: بعد مثبت بهداشت روان که سازمان بهداشت جهانی نیز روی آن تکیه دارد بحث رفاه جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی است و باید معلم را در تمام این ابعاد ارتقاء داد. دکتر حمیدی در ادامه تصریح کرد: ما در نظام آموزش و پرورش از معنای سطحی مفهوم معلم (Teacher) باید عبور کرده و به مفهوم مهارتگر، مربی، راهنما، مشاور، تسهیل گر نزدیک شویم. در واقع آنچه در یادگیری مهم است صرفا انتقال دانش نیست (اگرچه این نیز اهمیت دارد)، بلکه خلق فرصت های یادگیری برای دانش آموزان است و این نقش معلم به عنوان تسهیلگر است.

دکتر عرب مدیرکل مشاوره، بهداشت و سلامت در ادامه نشست هم اندیشی در خصوص اهمیت ارائه خدمات روان شناختی و مشاوره در دانشگاه فرهنگیان بیان کرد: آن چه امروز امری ضروری است این است که دانشگاه به گونه ای دیده شود که به عنوان بزرگترین دانشگاه کشور، مهمترین دانشگاه با ماموریت بسیار مهم تربیت معلم با نگاه اینکه اساسی ترین نهاد تربیت معلم کشور باید به عنوا یک الگوی شایسته برای سایر نهادهای آموزشی جلوه کند. وی با بیان اینکه در این جهت چه اقداماتی صورت گرفته است؟ مطلوبیت ها چه هستند؟ به لزوم یک برنامه جامع اشاره کرد و افزود: وضع موجود باید به خوبی ارزیابی و مسیر ارائه خدمات مشاوره ای هموار گردد. خدمات باید متناسب با نیاز دانشجو معلمان و اساتید دانشگاه فرهنگیان ارائه گردد. از طرفی در دانشگاه فرهنگیان باید ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺻﻼح و اﺟﺮای درﺳﺖ خدمات یعنی از روان شناسی بیمارنگر به سوی روانشناسی مثبت نگر پیش رفت و با توجه به برنامه های پیش بینی شده، محور توسعه فردی در سه حیطه مهارتی، تطبیقی و سازشی به سبد خدمات مشاوره ای اضافه گردد. ارائه خدمات در دانشگاه فرهنگیان تنها برعهده مشاوران نخواهد بود بلکه یک استاد می تواند انبوهی از آموزش ها و تجارب را در اختیار دانشجو قرار دهد. بنابراین در درجه اول اساتید دانشگاه فرهنگیان باید بتوانند خلاقیت های خود را جامه عمل بپوشانند، یک استاد در دانشگاه فرهنگیان باید خود مرجع باشد، ایده پردازی کند و هرلحظه به دانش حرفه ای او افزوده شود. از طرفی زمانی می توان گفت دانشجویی در طراز خواهد بود که صاحب نظر باشد، دست به قلم و محقق باشد، با مساعد بودن شرایط و امکانات، مهارت های خود را توسعه دهد، بتواند حل مساله کند. در طول چهار سال تحصیلی که دانشجو  به عنوان امانت در اختیار دانشگاه است از آغاز ورود تا فارغ التحصیل شدن باید مرحله به مرحله مهارت های لازم را بگذراند. یک دانشجو معلم باید بیش از پیش مطالعه کند و به سوال های منطقی، پاسخ منطقی بدهد. تمامی این ها زمانی محقق می شود که جایگاه مشاوره در سراهای دانشجویی، فضای دانشگاه، محیط کلاس درس به خوبی نمایان گردد.

در ادامه نشست آقاخانی مدیرکل برنامه ریزی، خدمات و رفاه دانشجویی به دو مقوله زمان و انرژی اشاره کرد و افزود: دانشجو در سرای دانشجویی هم وقت و زمان زیادی دارد و هم انرژی کافی، بنابراین باید برای آن برنامه ریزی شود. وی تصریح کرد: نقش تربیتی در سراهای دانشجویی خودش را نشان می دهد و وجود آن در این فضا بیشتر احساس می شود، می توان بخشی از کارورزی را در سراهای دانشجویی انجام داد و از زمان های هدر رفته و فراغت دانشجو به نحو احسن استفاده کرد. در این جا نقش بی بدیل سرپرستان خوابگاه را نمی توان نادیده گرفت در این راستا در اداره کل امور دانشجویی مدل شایستگی سرپرستان خوابگاه به صورت پایلوت در چند استان اجرا شده  و در تابستان برای 400 نفر به مرحله اجرا در می آید. این مدل شامل سه مرحله پالایش، آموزش و تثبیت می باشد.

در ادامه دکتر صالحی سرپرست مدیریت پردیس های استان البرز در خصوص جایگاه مشاوره در سرای دانشجویی پیشنهاداتی را ارائه داد که پس از بررسی در دستورکار جلسه قرار خواهد گرفت. وی بیان کرد: در قدم اول  اجرایی نمودن برنامه ها نیاز به تشکیل شورای تربیتی با حضور کادر مجرب شامل رئیس پردیس، کارشناسان دانشجویی، مشاوران و چند نفر از اساتید در پردیس ها دارد.

در ادامه دکتر بیات سرپرست مرکز آموزشی شهید باهنر ضمن ابراز خرسندی از تشکیل این نوع نشست تخصصی و هم اندیشی  اظهار کرد: مشاوره در سراهای دانشجویی  با توجه به کثرت و تفاوت های فرهنگی و بومی نیاز اساسی است اما باید با برنامه و زمان بندی پیش رفت تا نتیجه دهد. دکتر بیات با بیان اینکه هنوز دانشگاه فرهنگیان به سطح مطلوبی از استانداردها در حوزه نیروی انسانی و تجهیزات و امکانات نرسیده است افزود: اما آنچه بیش از آن اهمیت دارد بحث اعتماد  و امنیت دانشجومعلم در فضای دانشگاه است. دو چیزی که همواره می تواند برای مدیران و روسا یک تهدید و ضعف به حساب آید این است که رؤسا و معاونین ندانند مشکلات و دغدغه دانشجویان در مناطق مختلف کشور چه می باشد؟ یا اینکه بدانند مشکلات دانشجویان چیست ولی اقدام مناسبی نکنند؟

همچنین در این جلسه تعدادی از دانشجومعلمان به نمایندگی از دانشجویان استان تهران، اساتید روانشناسی، رؤسای پردیس و مراکز آموزشی استان تهران و رؤسای ادارات کل مشاوره، بهداشت و سلامت و کارشناسان حوزه حضور داشتند.

در این نشست صمیمی حاضرین به بررسی راهکارهایی  به منظور تقویت همکاری و اجرایی شدن برنامه ها در حوزه مشاوره پرداختند و در پایان نمایی اجمالی از پیشنهادات اعضای حاضر در جلسه در بیان ضرورت امر مشاوره در دانشگاه فرهنگیان جهت ترمیم و تسریع روند مشاوره ای ارائه گردبد:

1-مراکز مشاوره در دانشگاه باید با تجهیزات و امکانات مناسب ایجاد گردد و در صورت وجود تکمیل شود.

2-باید از پزشکان و مشاوران آموزش و پرورش استمداد به عمل آید.

3-برای آگاهی از نیازها، نیاز سنجی صورت گیرد.

4-کلیه مسئولان دانشگاه از اهمیت و نقش مشاوره، آگاه باشند.

5-بین مراکز مشاوره در دانشگاه و سایر مراکز کمک کننده و حمایت کننده ارتباط تنگاتنگ وجود داشته باشد.

6- بین برنامه های آموزشی، پژوهشی و برنامه های مشاوره ای در دانشگاه ارتباط پویا و منطقی ایجاد گردد.

7- در دانشگاه تیم درمانی و خدماتی مناسبی ایجاد شود(مشاور، روان شناس، مددکاراجتماعی، پزشک، روان سنج)
9-بهتر است برای پیش گیری از مشکلات دانشجویان در بدو ورود آن ها آزمون هایی جهت شناسایی و تشخیص میزان، نوع، فراوانی و شیوع مشکلات و مهارت های انسانی، ادراکی  به عمل آید و براساس نتایج تصمیم و برنامه ریزی گردد.

10-از آن جا که آموزش و دوره های بازآموزی نقش مؤثری در پیش گیری دارد مناسب است دانشگاه طی برنامه های مدونی به برگزاری دوره های آموزشی– مشاوره ای (در زمینه مهارت های توسعه فردی، سازشی و تطبیقی همت گمارد.

11-نقش و جایگاه مشاوره در سراهای دانشجویی مشخص گردد و با برنامه مدون و ساختاریافته پیش برود.