کیفیت آموزش دانشگاه را بهتر از متوسط دانشگاه ­های کشور می­دانم ولی برای اعتلای آن باید تلاش کرد.

 

انگیزه ی شما از حضور در اردوی «حیات طیبه» دانشجویان چیست؟
شرکت در این اردو که تحت عنوان مبارک «حیات طیبه» برگزار می­شود، بیش از هر چیز سعادت می­خواهد. برای من فرصت بی­ مانندی بود که میسر شد در این اردو شرکت کنم. جمعی از دانشجویان نخبه در مکانی باارزش و با هدفی مقدس گردهم آمده ­اند. برای این گروه، البته کیفیت آموزش یکی از دغدغه­ های اصلی و مهم است. من نیز هم از آن جهت که مسئولیت معاونت آموزشی دانشگاه را برعهده دارم و هم از آن جهت که آموزش اصولا یکی از موضوعات تخصصی مورد علاقه من است، در این جمع شرکت کردم؛ تا تجربه دانشجویان را از زبان خودشان بشنوم

 آنها چه تجربه ­ای از آموزش دانشگاه داشتند و چه مطالبی در این خصوص به شما ارائه شد؟

دانشجویان این دانشگاه به دلیل آنکه «می­ آموزند که عمل کنند»، دارای دغدغه­ های اساسی در باره کیفیت آموزش هستند. آنان از فقر فعالیت­ های عملی، از نقص منابع آموزشی، از محدودیت مربوط به انتخاب استاد، از ضعف فضای دانشگاهی و از کمبود فهم (غلبه نمره­ گرایی) سخن گفتند. آنان به شدت متقاضی «آموزش باکیفیت» هستند. آنان در پی فهم برای کسب آمادگی عمل هستند. دانشجومعلمان دانشگاه ضمن قدرشناسی از تجربه ی بی ­مانند مدرسان دانشگاه، بر این موضوع تاکید داشتند که آگاهی از دانش روز هم لازم است. آنان از ضرورت آگاهی معلمان آینده از فضای دیجیتالی و فناوری سخن گفتند و خواهان آن شدند که امکانات بیشتر و شرایط بهتری برای مطالعه و تحقیق داشته باشند.

بعضی از دانشجویان از مشکلات و نقص­ های مربوط به آموزش و امکانات رفاهی سخن گفتند و حتی نارضایتی خود از رفاهیات دانشگاه را اعلام داشتند. برخی دانشجویان بر عدم تناسب بین دریافت مادی و ارائه خدمات دانشگاه تاکید داشتند. این طور نیست؟

چرا؛ همینطور است. آنان به حق بر برخی از کاستی­ ها انگشت گذاشتند و آنها را مجددا یادآور شدند. این گونه کاستی­ ها البته یک واقعیت است. اینکه آنچه موجود است نمی ­تواند همه خواسته ­های دانشجویی را برآورده کند، تردیدناپذیر است. ولی آیا آنچه شرایط آرمانی مورد نظر جوان دانشجوی جویای تحول است، محقق شدنی است؟ ما به این خواسته ارج می­گذاریم و توقعات آنان را پیگیر هستیم. اما باید توجه داشت که حتی دانشگاههای خوب و باسابقه کشور هم در این موضوعات محدودیت­ هایی جدی دارند. من نمی­خواهم خواسته­ های به حق دنشجومعلمان را نادیده بگیرم ولی برای مثال آیا در دانشگاه های دیگر نسبت تعداد صندلی سالن مطالعه به دانشجو (سرانه صندلی مطالعه) دارای وضعی بهتر از دانشگاه فرهنگیان است؟ مخصوصا اگر موضوع را در دانشگاه های هم طراز دنبال کنیم. اینکه هم ­اکنون در برخی از پردیس­ های دانشگاه امکانات اندکی موجود است، موضوع درستی است اما اینکه بگوییم دانشگاه فرهنگیان چه وضعیتی دارد باید با شاخص­های مقرر سنجش آموزش عالی به محک زده شود. حتما تفاوت­ هایی بین پردیس ­های دانشگاه وجود دارد ولی متوسط آنچه در دانشگاه فرهنگیان موجود است، از متوسط آنچه در دانشگاه های دولتی کشور جریان دارد، اگر بهتر نباشد پایین ­تر نیست. این قضاوتی منصفانه نیست که با اتکا صرف به «تعداد» یک متغییر مثل صندلی­ های سالن مطالعه وضع را خوب یا بد قلمداد کرد. ارزیابی نیازمند شاخص است. درعین­ حال، واقعیت آن است که دانشجویان این دانشگاه در مقایسه ­های خود اغلب به دانشگاه های مراکز استان­ ها و آن هم دانشگاه «مادر» استان چشم دارند و در مقایسه می­گویند: وضع پردیس خوب نیست! این مقایسه در چنین مواردی، شاید مقایسه درستی نباشد. باز تاکید می­کنم که دانشگاه باید برای وضعیت بهتر تمام امور آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، رفاهی و اجتماعی تلاش کند؛ که همه مدیران کنونی دانشگاه دارای چنین اعتقادی هستند و در حال پیگیری برای بهبود وضعیت هستند. اما این را هم باید تاکید کرد که دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان از ده ها فرصت بی­ مانند در این دانشگاه برخوردار هستند: آنان از اکنون به استخدام درمی­ آیند، آنان با مدرسانی دارای تجربه آموزش معلمی سروکار دارند، آنان درارتباط با مدرسه برای کارورزی­ های خود آموزش می­بینند، آنان تحصیلاتشان جزو سابقه خدمتشان به حساب می­آید، آنان وجه مادی هر چند اندکی برای برخی امور خود دریافت می­کنند، آنان می­ دانند که آنچه می­ آموزند بلافاصله به کارمی­ آید و ....

نکات مثبتی که برشمردید، نشان می­دهد که دانشگاه فرهنگیان در واقع یک دانشگاه ممتاز است و کاری فوق­العاده باارزش را انجام می­دهد. آیا وضعیت آموزش دانشگاه به گون ه­ای هست که دانشجومعلمان را برای کسب هویت در خور «معلم طراز جمهوری اسلامی» تربیت کند؟

بله؛ واقع امر آن است که دانشگاه فرهنگیان به عنوان یک دانشگاه «تازه تاسیس» از شرایط خوبی برخوردار است. حدود یک هزار نفر مدرس دارای تجربه ی بی­ مانند تربیت معلم در این دانشگاه فعالیت دارند. این گروه دارای بزرگترین ذخیره تربیت معلم در ایران هستند و همین توان انهاست که برند دانشگاه محسوب می­شود. به همین دلیل من مدعی هستم حتی هم­ اکنون نیز آموزش در دانشگاه فرهنگیان از متوسط آموزش عالی در کشور بهتر است ولی این وضع نباید بسندگی ایجاد کند. آموزش باکیفیت، یک ضرورت است. باید برای آن کوشش و حتی جانفشانی کرد. همه ارکان دانشگاه دارای آمادگی برای چنین کوششی هستند؛ مدرسان، مدیران، دانشجویان و کارکنان دانشگاه همه در پی آموزش باکیفیت هستند. اما این کوشش از سویی در شرایط کنونی کشور و از سوی دیگر در بستر کنونی دانشگاه دنبال می­شود. امکانات فعلی دانشگاه، کشش فعالیت­ های خاصی را دارد. هر اقدامی در این بستر، ممکن نیست. نبود همه شرایط خوب، نمی­تواند چشم اشخاص منصف را بر خوبی­ های موجود ببندد.

بیان کردید که دانشگاه فرهنگیان برای «آموزش باکیفیت» برنامه ­هایی دارد. آیا این برنامه ­ها بناست در نیمسال آینده تحقق یابد یا در درازمدت به چنین چیزی دست می­یابد؟

به نکته ی مهمی اشاره کردید. دانشگاه قصد دارد از نیم سال آینده برای افزایش کیفیت آموزش، برنامه­ هایی به اجرا گذارد. برخی از عناوین این برنامه­ ها را می­توان ذکر کرد. یکی از برنامه­ های بزرگ دانشگاه، «بازنگری برنامه و سرفصل دروس» رشته ­های دایر دانشگاه است. در این برنامه همه رشته­ های کنونی دوره کارشناسی پیوسته مورد بازنگری قرار می­گیرد. هم ­اکنون «معماری برنامه درسی تربیت معلم» یا «برنامه درسی ملی تربیت معلم» به انجام رسیده و سند آن به تصویب شورای برنامه­ ریزی درسی دانشگاه رسیده و کارگروه­ های بازنگری متشکل از متخصصان رشته­ های مختلف با همکاری مدرسان و نمایندگان وزارت آموزش و پرورش برای این موضوع مشغول به کار هستند. در این برنامه کلان دو بند از تعهدات اساسنامه­ای دانشگاه در حال پیگیری است: اول موضوع مهم 35 واحد دروس معارف دینی و تربیت اسلامی و دوم موضوع بسیار بااهمیت کارورزی رشته­ های دبیری. این دو موضوع بر تشکیل هویت معلمی و کسب شایستگی­ های حرفه­ای معلمان تاثیر چشمگیری دارند.

دومین برنامه دانشگاه برای افزایش کیفیت آموزش، تدارک امکانات است. در نظر است به تجهیزات آموزشی به عنوان یک رکن کیفیت آموزش، رسیدگی شود و برای نیمسال آینده از طرق مختلف این امکانات فراهم گردد. در مواردی خرید لوازم، در مواردی بهره­ گیری از امکانات سایر دانشگاه ها به صورت اجاره­ای و در مواردی هم سفارش تولید آزمایشگاه های مجازی در دستور کار است.

 سومین برنامه کیفیت آموزش به موضوع مهم «صلاحیت مدرسی» مربوط است. تاکنون این موضوع به گونه­ ای دنبال می­شد که نیازمند بازنگری است. صلاحیت تدریس یک موضوع چندوجهی است که هم مساله تناسب تحصیل ـ تدریس مدرسان، هم مساله تعدد عناوین تدریس مدرسان و هم مساله حجم تدریس روزانه را شامل می­شود. همچنین در اینجا مساله نظرات دانشجویی هم مطرح است.

چهارمین برنامه مربوط به تاسیس گروه­ های آموزشی در تمام پردیس­ هاست. این گروه ها به عنوان تخصصی­ ترین نهاد، در محور اقدامات آموزشی از جمله برنامه ­ریزی دروس، هدایت دانشجویان، انتخاب مدرسان، توزیع واحدهای درسی قرار خواهند داشت.

پنجمین برنامه برای افزایش کیفیت آموزش مربوط به منابع آموزشی دانشگاه است. تلاش در جهت تولید منابع علمی ویژه تربیت معلم در دستور کار دانشگاه قرار دارد اما در کوتاه ­مدت شرایط برای «تدریس بر اساس منابع مکتوب» فرهم خواهد شد. سنت آموزشی «هر آنچه در کلاس گفته» شد با همه ارزشی که برای بهره ­گیری از تجربه ناب دارد، نمی­ تواند شرایط لازم برای تربیت شایستگی­ محور را پدید آورد و دانشگاه برای افزایش احتمال دسترسی به شایستگی­ های معلمی، برای خروج از آن تدابیری در دست اجرا دارد.

ششمین برنامه برای افزایش کیفیت آموزش، «برنامه آزمون جامع دوسالانه» است. همه آنچه در برنامه ­های مذکور دنبال می­شود، وقتی دارای ارزش است که تحقق شایستگی­ ها را در رفتار دانشجویان ممکن کند. این تحقق را آزمون­ ها باید آشکار کنند و این موضوع باید در تمام پردیس ­های دانشگاه باید دنبال شود.

آیا واقعا بناست این برنامه­ ها در نیمسال آینده اجرا شود؟ چه تمهیداتی برای اجرا به انجام رسیده است؟

بله؛ ما امیدواریم به اجرا از نیمسال آینده. اینها برنامه ­هایی است که لازمه ی آموزش باکیفیت هستند. حق هر کسی که در این دانشگاه آموزش می­بیند آن است که از آموزش باکیفیت برخوردار باشد. ما ملزم به اینکار هستیم. این­ها اموری نیست که بتوان آنها را به تاخیر انداخت. باید برای اجرای آنها تلاش و تدبیر کرد. نمی­توان هیچ یک را به تاخیر انداخت. برای اجرای این موارد، بیش از هر چیز «فرهنگ دانشگاهی» لازم است. این فرهنگ به شکلی موثر در دانشگاه فرهنگیان تبلور دارد. مولفه های تحققی این فرهنگ را عاملان کیفیت آموزش تشکیل می­دهند؛ که شامل مدرسان، مدیران و دانشجویان هستند. ما به همت همکاران علمی و مدرسان چشم امید داریم. آنان هستند که در اجرای برنامه­های افزایش کیفیت آموزش، نقش اصلی را ایفا می­کنند. همچنین، ما به حمایت­ های گروه مدیریتی دانشگاه مخصوصا ریاست محترم دانشگاه، که خود صاحب نظریه در این موضوع هستند، دلگرم هستیم. از اینها مهم­تر، ما به اتکای خواست و «طلب» دانشجومعلمان اینکار را دنبال می ­کنیم. این گروه اخیر، سرمایه اصلی اعتلای کیفیت آموزش دانشگاه هستند. یعنی ما عمده ­ترین عامل موثر بر تحقق کیفیت را «طلب» همگانی می­دانیم که آن مهیاست. قصد داریم با کمک همین گروه ها، «منشور کیفیت آموزش دانشگاه فرهنگیان» را تدوین و راهنمای عمل خود سازیم و با توکل به خداوند کریم، برای کیفیت آموزش گام برداریم.

سپاسگزارم آقای دکتر؛ برای اختصاص این وقت.

من هم از شما سپاسگزارم که فرصتی برای بیان برنامه ­های افزایش کیفیت آموزش فراهم کردید و امیدوارم به راهنمایی کسانی که این متن را مطالعه می­کنند، این برنامه تکمیل و عملی شود.