هیأت های اندیشه ورز ناظر بر گام دوم انقلاب اسلامی و سند تحول بنیادین در هر استان ایجاد خواهد شد که قطعا می تواند ظرفیت جدیدی را در اختیار دانشگاه قرار دهد

به گزارش «فرهیختگان آنلاین» این روزها دانشگاه فرهنگیان به‌عنوان اصلی‌ترین مرکز تربیت نیروی‌انسانی موردنیاز وزارت آموزش‌وپرورش که جزء اصلی‌ترین وزارتخانه‌ها در تربیت نسل جدید هر کشوری به‌شمار می‌رود، با چالش‌هایی روبروست؛ مسأله‌ای که ما را بر آن داشت تا سراغ سیدامین‌الله دادگر، مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام‌معظم رهبری در این دانشگاه برویم تا از او درباره لزوم تربیت معلم، مشکلات این دانشگاه و سازوکارهای برون‌رفت از وضعیت موجود بپرسیم که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید:

قطعا معلم جایگاه بسیار بالایی درحوزه تعلیم‌وتربیت انسان‌ها داشته و دارد، کمی درباره لزوم ورود جمهوری اسلامی به مقوله تربیت نیروی‌انسانی موردنیاز در این حوزه صحبت کنید.

ما باید در ابتدا فهم درستی از تعلیم‌وتربیت داشته باشیم. همه تمدن‌ها نیاز به انسان‌سازی و تعلیم‌و‌تربیت دارند و قطعا این مساله یکی از عنصرهای مهم هر تمدنی به‌شمار می‌رود و اگر نسبت‌به این عنصر بی‌توجه باشیم، طبیعی است که دستیابی به تمدن نوین اسلامی برایمان بسیار سخت می‌شود. از طرف دیگر، دشمنان ایران پیش از پیروزی انقلاب‌اسلامی برای تغییر نسل به‌شکل ویژه در آموزش‌وپرورش متمرکز بودند و نمی‌توانیم از این مساله غفلت کنیم و در ادامه همان مسیر، امروز نیز شاهد وجود دو نوع تربیت در کشور هستیم؛ یکی تربیت دینی و توحیدی است که هدف آن رساندن انسان‌ها به خدا و برداشتن یک گام برای رسیدن به حیات طبیه است و در مقابل نیز شاهد تربیت غربی و مادی‌گرایی هستیم که هرچند شاید در این نوع تربیت نیز خدا وجود داشته باشد، اما به خدا هم به‌مانند یک وسیله و ابزار نگاه می‌شود؛ به‌همین دلیل باید با تلاش هوشمندانه از چالش‌هایی که در نوع نگاه تربیتی وجود دارد، عبور کنیم. رهبری چند سال پیش فرمودند ما با یک جنگ تربیتی مواجه هستیم و باید این نوع جنگ را جدی بگیریم و قطعا این نوع جنگ، غیر از نگاه مادی‌گرایانه نیست؛ نگاهی که به تربیت و معلم، نگاهی تجاری دارد و به‌همین دلیل می‌بینیم که عده‌ای به‌دنبال تجاری‌سازی تربیت هستند و معلم را به‌مثابه فروشنده دانش و آموزشگر می‌دانند و دیگر به بحث نگاه تربیتی‌ای که معلم دارد، اعتقادی ندارند.

امروز دانشگاه فرهنگیان به‌عنوان اصلی‌ترین مرکز تربیت‌معلم در کشور با چالش‌های متعددی همراه شده است. کمی درباره چرایی وضعیت فعلی این دانشگاه صحبت کنید.

ما در حوزه نظام تربیت‌معلم در کشور شاهد فرازوفرودهایی بودیم و امروز هم دانشگاه فرهنگیان وظیفه تربیت نیروی معلم را برعهده دارد و به‌عنوان یک دانشگاه ماموریت‌گرا و تخصصی درحال فعالیت است، هرچند می‌بینیم که حرکت دانشگاه روبه‌رشد است، اما قطعا نیاز به سرمایه‌گذاری ویژه در این بخش داریم و قطعا تربیت معلم راه برون‌رفت آموزش‌وپرورش از چالش‌های موجود در حوزه منابع انسانی به‌شمار می‌رود. تردیدی نیست که در این مسیر نیز ناملایماتی وجود دارد که بخشی از آنها طبیعی است، چراکه در کشور ما عده‌ای نگاه‌شان به مقوله تربیت و معلم همان نگاه تجاری است و این مهم نیز ریشه در تعلیم‌وتربیت مدرن دارد و برخی از کسانی که به نگاه غربی معتقدند، طبعا اختلالاتی را در این مسیر ایجاد می‌کنند و این افراد در ارکان مختلف دولت حضور دارند و به‌همین دلیل می‌بینیم که گاهی با طرح‌هایی دست به ایجاد اختلال می‌زنند و حتی اگر موفق به ایجاد اختلال نشوند نیز قطعا مسیر را با چالش روبه‌رو می‌کنند و برای مقابله با آن نیازمند مواجهه هوشمندانه و عالمانه هستیم. یکی از رسم‌های اشتباه در کشور ما این است که کسانی که در راس کار قرار می‌گیرند، اقداماتی را که گذشتگان انجام دادند، به نقد و چالش می‌کشند، البته نقد بسیار خوب است، اما اینکه کارهای صورت‌گرفته در گذشته را قلع‌وقمع کنیم، باعث می‌شود هر دولتی که بر سر کار می‌آید، کارهای دولت قبلی را از بین ببرد، درحالی‌که قطعا نیازمند ثبات در کارها هستیم و دولت‌ها باید مصالح کشور و اسناد بالادستی را مدنظر قرار دهند و هیچ دولتی نباید حق داشته باشد در مسیر اجرای برنامه‌ها در حوزه‌های مختلف اختلال ایجاد کند و قطعا این مهم سرگردانی ایجاد می‌کند.

دانشگاه فرهنگیان در همین مدت فعالیتش توانسته نقش خود را در پازل تربیت نیروی انسانی برای آموزش‌وپرورش به‌درستی اجرا کند؟

در ابتدای پاسخ به این سوال باید به سند تحول اشاره کنم، چراکه سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش 6 زیرنظام دارد که از صدر ستاد تا صدر مدرسه را شامل می‌شود و یکی از آنها بحث تربیت‌معلم و تامین نیروی انسانی است و در این سند معلم به‌عنوان اسوه امین و راهنمای بصیر وظیفه هدایت و روشنگری را برعهده دارد و جذب، آماده‌سازی، حفظ و ارتقای جایگاه معلم و... همگی ذیل همین تربیت‌معلم می‌شود. متاسفانه امروز بخشی از وظایف زیرنظام که باید در دانشگاه فرهنگیان دنبال شود، هنوز در آموزش‌وپرورش است، درحالی‌که این مسائل باید سریع‌تر و به‌طور کامل به دانشگاه فرهنگیان واگذار شود، چراکه این دانشگاه مکلف است خود را تجهیز و آماده اجرای این مسائل کند. به‌عبارت دیگر، ضمن‌خدمت فرهنگیان یکی از ماموریت‌های اساسی را هم در اساسنامه دانشگاه فرهنگیان، شورای‌عالی آموزش‌وپرورش، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و هم در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش به‌عهده این دانشگاه گذاشته، اما هنوز این مساله توسط این دانشگاه دنبال نمی‌شود. معلمان بالفعل آموزش‌وپرورش باید به‌صورت دائم برای ارتقای شغلی و علمی خود به پردیس‌های این دانشگاه رفت‌وآمد داشته باشند، اما این‌گونه نیست. اصلا مگر می‌شود معلم در مراکز اداری تردد داشته باشد و بعد انتظار ارتقا و تحول از این معلمان را داشته باشیم؟ در اصل باید هرچه سریع‌تر بحث بهسازی معلمان به این دانشگاه واگذار شود.

دانشگاه براساس سند تحول بنیادین و اساسنامه و همچنین باتوجه به سیاست‌های شورای‌عالی آموزش‌وپرورش موظف است با رعایت مقررات وزارت علوم، بحث تربیت‌معلم را به‌درستی انجام دهد و معتقدم گفتمان تربیت معلم در کشور ما جانیفتاده و نیاز به تکمیل آن داریم، چراکه این گفتمان در وزارت‌علوم و آموزش‌عالی هنوز نتوانسته جای خود را پیدا کند و شاید بخش عمده‌ای از نقدهای موجود و حتی چالش‌های موجود علاوه‌بر نگاه‌های تجاری‌سازی آموزش، به‌خاطر همین نبود نهادینه‌سازی گفتمان تربیت‌معلم است. البته کار بر روی گفتمان تربیت‌معلم وظیفه مسئولان عالی آموزش‌وپرورش است تا بتوانند این گفتمان را به‌درستی نهادینه کنند. امروزه وقتی به دانشگاه‌ها نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که بیشتر بحث تربیت دانشمند، تکنسین و... در دانشگاه‌ها جاری است، درحالی‌که حرف چندانی از تربیت‌معلم در آموزش‌عالی وجود ندارد و اگر این گفتمان مطرح شود و نسبت آن با گام دوم انقلاب اسلامی، سند تحول بنیادین، سیاست‌های توسعه علمی کشور، انتظارات رهبری و... مورد بررسی قرار گرفته و تبیین شود، به‌طور قطع جایگاه خود را پیدا خواهد کرد. ازسوی دیگر، نباید فراموش کنیم که درحال‌حاضر عمده نظام تربیت‌معلم کشور در قالب دانشگاه فرهنگیان دنبال می‌شود و بخش اندکی از آن هم توسط دانشگاه رجایی صورت می‌گیرد و قطعا این دانشگاه نیاز به حمایت و توجه دارد.

در اساسنامه دانشگاه فرهنگیان علاوه‌بر بحث تربیت‌معلم، به توانمندسازی نیروی‌انسانی این حوزه نیز اشاره شده است، اما دانشگاه نتوانسته آن‌طورکه باید در این حوزه وارد شود. کمی در این‌باره صحبت کنید.

درست است. در اساسنامه این دانشگاه که مربوط به سال 90 است، تامین، تربیت و توانمندسازی منابع انسانی آموزش‌وپرورش آمده است، درحالی‌که عده‌ای معتقدند دانشگاه فرهنگیان تنها وظیفه تامین منابع انسانی را برعهده دارد و این مساله اشتباهی است و نگاه غلط به دانشگاه محسوب می‌شود. متاسفانه این افراد همان کسانی هستند که می‌گویند دانشگاه فرهنگیان تنها کار تربیت حرفه‌ای را انجام دهد و حتی با توجه به این نوع نگاه، دیگر لازم نیست ما دانشگاه فرهنگیان داشته باشیم، بلکه همان مراکز تربیت‌معلم نیز کفایت می‌کرد تا تنها به نیروی‌انسانی مهارت‌های معلمی را آموزش دهد و دیگر نیازی نیست که دانشجو چهارسال در دانشگاه فرهنگیان جذب شود و به‌ازای تحصیل به آنها حقوق بپردازیم، بلکه دانشجویان دانشگاه‌های دیگر را با استفاده از آزمون غربالگری کرده و مهارت‌های معلمی را به آنها آموزش بدهیم، درحالی‌که اصلا این موضوع درست نیست.

دانشگاه فرهنگیان هم وظیفه تامین نیروی انسانی را دارد که درمواقع اضطراری با طراحی‌های متناسبی که دانشگاه برای آموزش‌وپرورش انجام می‌دهد بتواند نیروی انسانی را تامین کند و هم وظیفه تربیت را برعهده دارد که این مهم را در همان دوره چهارساله تحصیل دانشجویان انجام می‌دهد و هم وظیفه توانمندسازی منابع انسانی این وزارتخانه را برعهده دارد؛ یعنی نیروی انسانی وزارت آموزش‌وپرورش در تمام کشور باید پردیس‌های این دانشگاه را محل روزآمدی و پویایی خودشان بدانند؛ درحالی‌که متاسفانه اجازه داده نشده دانشگاه فرهنگیان در این جایگاه قرار بگیرد و حتی شاهد هستیم در برخی استان‌ها آموزش‌وپرورش نسبت به پردیس‌های این دانشگاه بی‌مهری نشان می‌دهد. با این حال باید تاکید کنم که مقام معظم رهبری همیشه نسبت به تربیت معلم در کشور توجه ویژه‌ای داشته‌اند و طی چندسال اخیر که دانشگاه فرهنگیان ایجاد شده، به اهمیت این دانشگاه تاکید کرده‌اند و حتی برخی مسائل و مشکلات دانشگاه را به مسئولان مربوط تذکر داده‌اند و کمابیش آنان نیز به این مسائل توجه می‌کنند. متاسفانه بحث تربیت نیروی انسانی در حوزه آموزش‌وپرورش نه‌تنها در دانشگاه فرهنگیان به‌صورت ناقص دنبال می‌شود، بلکه از همان ابتدا این مسیر به‌صورت ناقص بنا نهاده شده است.

در ابتدای صحبت‌هایتان گفتید که هر تمدنی برای تربیت نیروی انسانی مورد نیاز خود اقدام می‌کند، به‌نظر شما دانشگاه فرهنگیان توانسته نیروی انسانی‌ای در تراز انقلاب اسلامی را تربیت کند؟

ما امروز نتوانسته‌ایم صددرصد به این مساله برسیم و طبیعی است، زیرا با نوع مواجهه مسئولان رده کلان کشور با دانشگاه فرهنگیان مشخص است با مشکلاتی روبه‌رو هستیم، اما جوانان مومن، متعهد، اخلاقی، توانمند، انقلابی و... در دانشگاه فرهنگیان بسیارند. از سوی دیگر در کشورمان هیچ‌دانشگاهی را پیدا نمی‌کنید که توانسته باشد صددرصد به اهداف خود برسد، اما دانشجومعلمانی که در دانشگاه فرهنگیان حضور دارند یا از آن فارغ‌التحصیل شده‌اند به‌اذعان خود مسئولان آموزش‌وپرورش جزو بهترین معلمان کشور محسوب می‌شوند، چراکه علی‌رغم سن‌شان بسیار باانگیزه هستند و قطعا وقتی چنین نیروهایی وارد سیستم شوند، زمینه‌های تحول در بخش‌های مختلف آموزش‌وپرورش را فراهم می‌کنند. همچنین معلم میدان‌دار اصلی انجام فعالیت‌های نرم تربیتی در آموزش‌وپرورش و مدارس به‌شمار می‌رود.

با این‌حال نمی‌توان فراموش کرد که بخشی از معلمان دچار آسیب‌هایی هستند و وظیفه آموزش‌وپرورش است که با آسیب‌شناسی آنها و بازآرایی ضوابط و مقرراتش بتواند مسیر درست را دنبال کند. به‌عبارت دیگر این وزارتخانه باید به‌صورت دائم گلوگاه‌های دارای آسیب در منابع انسانی‌اش را رصد و نسبت به تنظیم و بازآرایی آنها اقدام کند، زیرا به‌طور حتم درصورت تحقق این مساله شاهد تربیت نسل مفید خواهیم بود و به دانش‌آموز تراز انقلاب می‌رسیم، با این حال دانشگاه نیز باید سطح تربیتی، دانشی و مهارتی خود را ارتقا دهد.

قطعا از اصلی‌ترین ارکان تربیت دانشجو نسبت اعضای هیات‌علمی به دانشجویان است، کمی درباره وضعیت دانشگاه فرهنگیان در این زمینه صحبت کنید.

متاسفانه هرسال شاهد جذب بسیار اندک اعضای هیات‌علمی در دانشگاه فرهنگیان هستیم، چراکه با محدودیت‌های ردیف استخدامی در این دانشگاه روبه‌رو هستیم و دانشگاه فرهنگیان به‌شدت با کمبود هیات‌علمی روبه‌رو است و علی‌رغم اینکه دانشگاه باید درحال‌حاضر بیش از دوهزار عضو هیات‌علمی داشته باشد، تنها نزدیک به 900 نفر دارد. البته هشت‌هزار حق‌التدریس در این دانشگاه با توجه به نیازهای موجود مشغول به فعالیت هستند و بخشی از آنها از آموزش‌وپرورش مامور می‌شوند و بار اصلی نیز بر دوش این افراد است. اما با توجه به اینکه آنها عضو هیات علمی نیستند، طبیعی است که نمی‌توانیم مساله تربیت نیروی انسانی را آن‌طور که بایدوشاید دنبال کنیم و حتما اگر تعداد اعضای هیات‌علمی تمام‌وقت در دانشگاه به میزان استاندارد برسد، برخی چالش‌های موجود دانشگاه برطرف خواهد شد.

اخیرا بحث ادغام دانشگاه فرهنگیان با دانشگاه پیام‌نور مطرح شده است، به نظر شما با توجه به ماموریت‌های مختلف این دو دانشگاه امکان اجرای آن وجود دارد؟

بحث تربیت نیروی انسانی مورد نیاز آموزش‌وپرورش یک اقدام تخصصی است و شاخص‌های خاص خود را دارد و هر دانشگاهی نمی‌تواند در این مقوله ورود کند مثل اینکه گاهی پیام نور بگوید می‌تواند بخشی از آن را انجام دهد یا دانشگاه‌های دیگر چنین بگویند. هرچند آنها نیز در ابعاد دانشی دارای ظرفیت‌هایی برای تربیت معلم هستند، اما در حوزه تخصصی، مهارتی و تربیتی نمی‌توانند به این مساله ورود کنند و به‌همین دلیل است که می‌بینیم رهبری فرمودند دانشگاه فرهنگیان مرکز ثقل اصلی نظام آموزش‌وپرورش کشور به‌شمار می‌رود؛ طبیعتا این مرکز ثقل اقتضائات خاص به خودش را دارد و هم وزارت آموزش‌وپرورش و هم وزارت علوم و هم خود دانشگاه باید کمک کنند متناسب با ماموریت‌شان آرایش درستی به خود بگیرند.

از طرف دیگر نباید فراموش کرد که رفع یک‌سری از نیازهای این دانشگاه از عهده خود مسئولان دانشگاه خارج است، به‌طور مثال برای اینکه دانشگاه فرهنگیان بتواند ردیف‌های استخدامی دریافت کند، قطعا باید سازمان استخدامی وارد میدان شود. همچنین وزارت آموزش‌وپرورش باید برای بررسی نیاز به نیروی انسانی به‌صورت آمایش سرزمینی عمل کند، چراکه نمی‌توانیم به‌طور مثال ردیف استخدامی معلم جغرافیا یا زیست را در یکی از پردیس‌هایمان دریافت کنیم، اما بعد از دوسال وزارت آموزش‌وپرورش بگوید دیگر نیازی به جذب نیرو در این رشته و در فلان استان ندارد، قطعا این مهم باعث ایجاد اختلال در روند کاری دانشگاه می‌شود و این وزارتخانه باید دست‌کم وضعیت 10 یا 20 سال آینده خود را مورد بررسی قرار دهد و بعد از آن نیازهایش را به تفکیک استان‌ها، جنسیت، رشته و... به دانشگاه فرهنگیان اعلام کند.

دانشگاه فرهنگیان مشکلاتی دارد، اما بخشی از این مشکلات نیز متوجه دستگاه‌های دیگر است و معتقدیم اگر بخواهیم این دانشگاه یک دانشگاه تراز جمهوری اسلامی باشد، باید یک دانشگاه حاکمیتی باشد، یعنی اگر هر دولتی که سر کار می‌آید با آن به شیوه خودش برخورد کند، در این صورت در روند کاری و ماموریت دانشگاه ایراد وارد خواهند کرد.

 یکی دیگر از نکاتی که باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد، بحث ارزیابی عملکرد معلمان است، درحالی‌که امروزه ارزشیابی‌های ما با مشکلاتی روبه‌رو است و باید چالش‌های موجود این حوزه به‌سرعت رفع شود تا بتوانیم عملکرد معلمان را به‌درستی مورد ارزیابی قرار دهیم. البته در دانشگاه فرهنگیان به‌صورت دائم درباره این مساله بحث و بررسی می‌کنیم که به‌نتیجه درستی برسیم. همچنین نباید فراموش کرد که اگر بتوانیم به بحث تربیت معلم به شکل درست بپردازیم، بی‌شک سرعت موفقیت کشور شتاب خواهد گرفت و حتی ورودی دانشگاه‌ها و کسب‌وکارها شکل دیگری خواهد داشت.

درباره برنامه‌های جدید دانشگاه فرهنگیان صحبت کنید.

در حال ایجاد هیات‌های اندیشه‌ورز و هسته‌های نخبگانی هستیم که مقدمات شکل‌گیری آنها از اواخر سال گذشته در استان‌ها شروع شده است و تصور می‌کنم دانشجومعلمان نخبه می‌توانند با تحرک بیشتری بحث تحول متناسب با انتظارات جمهوری اسلامی در حوزه تعلیم‌وتربیت را دنبال کنند؛ همچنین هیات‌های اندیشه‌ورز ناظر بر گام دوم انقلاب اسلامی و سند تحول بنیادین نیز در هر استان ایجاد خواهد شد و قطعا چنین اقداماتی می‌تواند ظرفیت جدیدی را در اختیار دانشگاه قرار دهد.

نکته دیگر اینکه تربیت معلم یکی از نیازهای همیشگی کشور به‌شمار می‌رود و می‌طلبد امکانات برخی دانشگاه‌ها که از ماموریت‌شان فاصله گرفته یا دچار نوعی ناکارآمدی در خروجی‌هایشان شده‌اند، در اختیار دانشگاه فرهنگیان قرار گیرد، چراکه این دانشگاه به هیچ‌عنوان تعطیلی‌بردار نیست و نیاز به معلم مانند نیاز به خوراک، دائمی است و تفاوتی هم ندارد کدام دولت سر کار است، زیرا همه دولت‌ها به معلم نیاز دارند و جمهوری اسلامی و به‌طور کلی تمدن به تعلیم‌وتربیت انسان‌ها نیازمند است و قطعا تربیت معلم تراز انقلاب برای ایجاد تحول در آموزش‌وپرورش بسیار مهم است و زمانی که دانشگاه فرهنگیان از حیث زیرساخت‌های سخت‌افزاری با کمبود مواجه باشد، نمی‌تواند صدرصد نیازهای این وزارتخانه را تامین کند و می‌طلبد در این حوزه ورود جدی صورت گیرد.