مصاحبه ی اختصاصی با دکتر موسی پور

انجام مصاحبه با دکتر موسی­ پور کار دشواری بود. توقع داشتیم در آستانه ی شروع سال تحصیلی ایشان را بیابیم و به گفتگو بنشینیم ولی ایشان در این دوره ی زمانی با مسائل عدیده مربوط به انتخاب واحد دانشجومعلمان فعلی و ثبت نام دانشجومعلمان جدید مواجه بودند و  این موضوعات را باید در گستره کشوری در حالی دنبال می­ کردند که برخی از همکاران ایشان به تازگی در پست ریاست یا معاونت پردیس مستقر شده بودند. اما با وجود این دشواری­ ها، فرصتی حاصل شد و ما توانستیم بیش از یک ساعت با ایشان گفتگو نماییم. آنچه در پی می ­آید هم گزارشی از عملکرد سه ماهه ایشان در پست معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی محسوب می­ شود و هم دغدغه­ های اساسی معاونت  را برای آینده ی نزدیک نشان می­دهد.

 

سلام آقای دکتر؛ اکنون که به ما وقت مصاحبه داده ­اید، از چه چیز مایلید سخن را آغاز کنید؟

سلام بر شما و بر همه دانشگاهیان؛ مخصوصا دانشگاهیان دانشگاه فرهنگیان. مهر را ماه مدرسه نامیده­ اند ولی بهتر است آن را «ماه دانشگاه» هم بنامیم؛ زیرا نسبت پوشش تحصیلی در سنین دانشگاه هم کمتر از سنین مدرسه نیست. دانشگاهیان هم با آمدن مهر، به فراوانی روانه کلاس درس می­ شوند. مدرسه و دانشگاه، از جهاتی دارای حیثیت مشابهی هستند که همان زمینه­ سازی برای «تشکیل هویت» است.

تشکیل هویت در دانشگاه با پدیده ­ها و فعالیت­ های متفاوتی پیوند دارد؛ که عمده­ترین آنها «فرهنگ و فضای دانشگاه» است. وقتی که صدای آمدن مهر می­ آید، همه مدیران در دانشگاه ها تلاش می ­کنند تا شرایط را مهیای مهر کنند؛ اما معاونت آموزشی در میان مدیران دانشگاه ها با شرایط سخت­ تری مواجه است. در فرهنگ دانشگاهی چنین تصوری شکل گرفته که گویی میهمانی مهر، میهمانی معاونت آموزشی است. در دانشگاه فرهنگیان هم همین روح حاکم است. معاونت آموزشی باید همه امور لازم برای شروع به تحصیل دانشجویان و شروع فعالیت آموزشگران را فراهم سازد. ولی در سال جاری کاری بیش از این و متفاوت با سایر دانشگاه ها در اینجا مطرح بود. آنچه تدارک میهمانی مهر این دانشگاه را متفاوت با ـ و البته به شدت سخت­ تر از ـ دانشگاه های دیگر می ­کرد، چند فعالیت مهم دیگر بود که در اینجا جاری بودند: معاونت آموزشی از ابتدای تابستان در کلان­ طرح «بازنگری برنامه ­های درسی دوره­ کارشناسی  پیوسته» وارد شده بود، باید برای پوشش دادن به بیش از بیست هزار نفر دانشجوی کارشناسی در طرح کارورزی ـ که برای نخستین بار به اجرا گذاشته می­ شد ـ بر اساس موازین برنامه­ های جدید، تدبیر می­ کرد و باید طی تابستان برای کمک به فرایندهای جذب هیات علمی به بررسی پرونده علمی بیش از دویست و سی نفر از متقاضیان می­ پرداخت. ما هم اکنون در آستانه روز «برنامه ­ریزی» (یکم آبان ماه) هستیم و لازم است این روز را به همه اعضای دانشگاه فرهنگیان تبریک بگویم؛ که به طور جدی با برنامه­ ریزی به امور مختلف همت می­ گمارند.

 

ممکن است در باره هر یک از آنها توضیح بیشتری بفرمایید؟

بله. توضیح کوتاهی می­ دهم. من از ضرورت آماده­ سازی دانشگاه برای فعالیت­ های سال جدید تحصیلی گفتم و آن را با فرهنگ و فضای دانشگاه گره زدم. واقع امر آن است که فرهنگ و فضای دانشگاه متاثر از عوامل مختلفی است؛ که عمده ­ترین آنها را می­ توان از سویی در باورها و اعمال بازیگران اصلی دانشگاه یعنی دانشجومعلمان و آموزشگران و از سوی دیگر در مقررات و ساختارهای دانشگاه یافت. البته در سنت­ های جاری بر وجه اول خیلی بیشتر از وجه دوم تاکید شده است. اصولا وجه اول دارای مقبولیت بیشتری نزد پژوهشگران و اندیشمندان مطالعات آموزش عالی بوده؛ ولی واقع امر آن است که وجه دوم هم به روشنی بر فرهنگ و فضای دانشگاه موثر است. ما با همین اعتقاد و با امید به تغییر فرهنگ و فضای دانشگاه فرهنگیان در جهت اعتلاء، تلاش خود را طی تابستان سال جای مصروف تدوین مجموعه ­ای از مقررات برای تنظیم روابط و تعاملات و شکل ­دهی به اقدامات بازیگران اصلی دانشگاه کردیم. یعنی تلاش کردیم تا مقرراتی را وضع کنیم که چگونگی عمل دانشگاهیان را برای تحقق فرهنگ و فضای دانشگاهی بودن تعریف می­ کردند. این مقررات در یک فرایند «تامل و تحقیق در موضوعات» و «مشارکت دادن به دست­اندرکاران» و «بازبینی و بازسازی بر اساس قوانین موضوعه»، تدوین شدند و پس از کسب نظرات و رای برخی صاحبنظران، به تصویب «شورای دانشگاه» رسیدند و ابلاغ شدند. محور و مدار این مقررات را دو بخشنامه تشکیل می­دهد که عبارتند از:

ـ منشور کیفیت آموزش دانشگاه؛

ـ شیوه ­نامه ساماندهی تدریس 2؛

آنچه در «چهل بند» منشور کیفیت آموزش دانشگاه مطرح شده، به طور همه جانبه فعالیت­ های آموزشی دانشگاه را تحت پوشش قرار می­ دهد. در این مجموعه به چگونگی برنامه ­ریزی دروس، شیوه انتخاب آموزشگران، میزان تدریس آموزشگران، نحوه استفاده از زمان درس، منابع دروس، نقش گروه ­های آموزشی، نحوه انتخاب استاد راهنما، رفتار معلمی و اصول حاکم بر کارورزی پرداخته است. در همه این موارد، ساختارها و شیوه­ هایی از عمل مطرح شده که می­ تواند به شکل ­گیری فرهنگ دانشگاهی کمک کند. البته، زمینه­ سازی برای اجرای این مصوبات را رها نکردیم. برای تدارک زمینه­ های اجرای این مصوبات، دو فعالیت­ اساسی به منظور دانش­ افزایی و تغییر نگرش دست ­اندرکاران به انجام رساندیم. در تابستان امسال، طی یک نشست سه روزه «معاونان پردیس ­ها و مراکز آموزش عالی» در شهر کرد، جمع شدند و در آنجا با مقررات جدید آشنا شدند و به نقد و بررسی محتویات و مفاد آنها اقدام کردند.

همچنین، طی یک نشست دو روزه «کارشناسان آموزش» نیز در مشهد مقدس گردهم آمدند و با اصول برنامه­ ریزی برنامه­ ها بر اساس مقررات جدید در سامانه ی آموزشی آشنا شدند.

دومین کارِ بزرگ معاونت آموزشی، که از ابتدای تابستان شروع شد، کلان­ طرح «بازنگری برنامه­ های درسی دوره کارشناسی پیوسته» بود.

در این کلان­ برنامه، باید برنامه و سرفصل دروس شانزده رشته ی دایر در دانشگاه بازنگری می­ شد. اما در عمل، کار از حد بازنگری فراتر رفت و به «تدوین برنامه و سرفصل دروس» انجامید. برنامه ­های جاری، اولا به شدت «کهنه» بودند و ثانیا خیلی از مفاهیم و منویات اسناد تحولی آموزش و پرورش و اسناد مربوط به تربیت معلم دور بودند. برای تحقق این هدف، بیست و دو کارگروه تشکیل شد که هم اکنون مشغول فعالیت هستند. در هر کارگروه، دست­ کم شش نفر، عضو هیات علمی صاحبنظر از دانشگاه فرهنگیان، آموزش و پرورش و سایر دانشگاه های کشور فعالیت دارند و بر اساس طراحی کلان برنامه درسی تربیت معلم، که آن را «برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران» می­نامیم، به بازنگری برنامه ­های درسی مشغول هستند. این طرح بزرگ که باید با سرعت به نتیجه برسد، بر اساس دو الزام اساسی دنبال می­شود: اول الزامات ناشی از اساسنامه ی دانشگاه فرهنگیان مبنی بر وارد کردن دروس «معارف دینی و تعلیم و تربیت اسلامی» و درس «کارورزی» در برنامه همه دوره­ های تربیت معلم و دوم ضرورت روزآمدی برنامه های درسی بر اساس اسناد تحولی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی، پیشرفت­ های علمی و رویکردهای مربوط به اسلامی شدن برنامه­ های درسی. شرح عمل و دستاوردهای ورود به هر یک از این عرصه­ ها، نیازمند یک همایش تخصصی چند روزه است و گفتگوی کوتاه ما جوابگوی آن نخواهد بود. شاید بهتر باشد به این بخش طی یک گفتگوی اختصاصی بپردازیم.

 

بله. حتما ما بعدا برای کسب اطلاع از این طرح و دستاوردهای آن، به سراغ شما می­ آییم. خوب است به برنامه­ های آینده هم اشاره­ ای بفرمایید.

 

اولین موضوعی که اکنون برای معاونت دارای اولویت است، «حمایت از عمل به مقررات مصوب» است. ما در پی آن هستیم از سرپرستان و معاونان پردیس­ ها و مراکز آموزش عالی و مدیران گروه ­ها و آموزشگران دانشگاه برای اجرای مقررات حمایت نماییم. برای تحقق این هدف، فرصت­ هایی برای بررسی مشکلات فراهم می­ شود و سعی خواهد شد با همفکری، راه هایی برای حل مساله­ ها شناسایی شود. البته واحدهای ذی­ربط دانشگاه، به خصوص معاونت «نظارت، سنجش و تضمین کیفیت» بر اعمال مقررات نظارت خواهد کرد، ولی معاونت آموزشی در این زمینه به واحدهای ذی­ربط کمک می­کند و خود را متعهد می­بیند که شرایط را برای اجرای مقررات، فراهم کند.

دومین فعالیت مهم ماه های آینده دانشگاه، زمینه­سازی برای «آموزش الکترونیکی» است. معاونت آموزشی قصد دارد برای افزایش کیفیت فعالیت­های آموزشی و یادگیری، از فضای مجازی و امکانات الکترونیکی بهره گیرد. این موضوع البته با همکاری مدیریت هوشمندسازی دانشگاه دنبال می­شود و می­تواند مخصوصا در بخش دوره­های کارشناسی ناپیوسته، هم برای دانشجویان و هم برای دانشگاه منافعی را دربر داشته باشد.

سومین فعالیت مهم حوزه معاونت آموزشی در ماه های آینده، تمرکز جدی بر طرح بازنگری برنامه­ های درسی و به ثمر رساندن فعالیت کارگروه هاست. برنامه ­ریزی اجرایی بازنگری به گونه ­ای است که باید نیمسال دوم بر اساس برنامه­ ها و سرفصل دروس جدید آغاز شود. ما امیدواریم که دانشجومعلمان ورودی جدید با برنامه­ های جدید شروع به تحصیل کنند. این هدف نیازمند هماهنگی و همکاری بخش ­های مختلف دانشگاه است.

چهارمین فعالیت مهم حوزه معاونت آموزشی، معطوف به بهسازی منابع انسانی آموزش و پرورش است. این بهسازی در دو بخش جداگانه دنبال می­شود: بخش اول، بر گسترش دوره های تحصیلات تکمیلی تمرکز دارد و بخش دوم با ایجاد مسیرهای متعدد اعتلای حرفه­ ای آمیخته است. این دو نوع از بهسازی از سویی نیازمند حمایت آموزش و پرورش است و از سوی دیگر به شدت مورد نیاز کارکنان و دبیران است. هماهنگ کردن نیاز و خواست کارکنان و دبیران با تصمیمات مدیران یکی از اولویت ­های عمل معاونت در آینده است.

پنجمین فعالیت مهم معاونت، به تدوین «نقشه جامع آموزش دانشگاه» مربوط است. واقعیت توزیع امکانات و نیروی انسانی در شرایط کنونی دانشگاه، برنامه های متفاوت توسعه کشور در مناطق گوناگون و هزینه آموزش در پردیس­ های مختلف برخی از زمینه­ هایی هستند که باید بر اساس آنها به توسعه رشته ­ها در پردیس­ ها اقدام شود. تنظیم این نسبت­ ها بر اساس آمار و اطلاعات موجود و بر بنیاد آینده ­نگری، یکی از اولویت­ های معاونت طی ماه های آینده است.

ششمین برنامه مهم معاونت، پیگیری موضوع بورس تحصیلی مربیان و مدرسان دانشگاه است. مصوبات هیات امناء فرصتی را ایجاد کرده است که به تعدادی از اشخاص واجد صلاحیت، بورس تحصیلی اعطا شود. این موضوع یکی از اولویت ­های مورد تاکید ریاست محترم دانشگاه هم هست. حتی ایشان در پی آن هستند که در چارچوب مقررات از تحصیل کسانی که مشمول استفاده از بورس نمی­ شوند، نیز به نحوی حمایت شود. هم­ اکنون آیین ­نامه بورس تحصیلی و شیوه ­نامه حمایت از تحصیل مدرسان در دست بررسی است و ما امیدواریم از این طریق شرایط برای ادامه تحصیل مدرسان و مربیان فراهم شود.

هفتمین برنامه آینده معاونت، به پیگیری امور تحصیل نخبگان در دانشگاه فرهنگیان مربوط است. برای معاونت آموزشی دانشگاه مهم است که بتواند از جوانان نخبه و دارای افتخارات ملی و بین ­المللی به شکلی ویژه در این دانشگاه پذیرش کند. برنامه ­ای در دست تهیه است که بر اساس مقررات موضوعه و از مجاری قانونی این موضوع پیگیری شود.

هشتمین برنامه آینده معاونت، به موضوع مهم کارورزی مربوط است. برنامه اجرایی کارورزی دانشگاه بر اساس اصل پیوستگی (اصل سالیانه بودن) تنظیم شده است. بر اساس قواعد و سنت­ های کنونی دانشگاه، اتصال بین دو نیمسال جایی ندارد. اما معاونت در پی تدارک شرایط برای این پیوستگی است. چنین هدفی نیازمند تصویب مقررات مربوط و هماهنگی اجرایی با واحدهای مختلف درون و بیرون دانشگاه است. این برنامه یکی از شاهرگ­ های تربیت معلم محسوب می­ شود و نبابد شاهد هیچ نوع اختلالی در آن باشیم.

نهمین برنامه مهم معاونت آموزشی، پیگیری ساماندهی اعضا و مدرسان و تشکیل گروه­ های آموزشی در تمام پردیس ­ها و حمایت از جایگاه قانونی گروه آموزشی به عنوان «بنیادی­ ترین نهاد سازنده دانشگاه» است. این موضوع تشکیل گروه­ های آموزشی در برخی از پردیس ­ها و فعالیت تمام عیار گروه­ های آموزشی موجود از سویی نیازمند پیگیری است و سوی دیگر نیازمند حمایت برای عمل است. معاونت قصد دارد بدین کار همت گمارد.

دهمین برنامه مهم معاونت، پیگیری تشکیل نهاد «استاد راهنمای تحصیلی» است. این نهاد مهم، حلقه اتصال دانشجومعلمان با گروه­ های آموزشی و البته مدیریت پردیس ­هاست. این نهاد، دارای کارکردهای مهم تربیتی است و عملا در تحقق اهداف دانشگاه دارای نقش اساسی است. تحقق این هدف، نیازمند فرهنگ ­سازی در بین آموزشگران و زمینه­ سازی در بین مدیران است. معاونت قصد دارد طی نیمسال جاری این موضوع را جامه عمل بپوشاند.

 

از  فرصتی که به این مصاحبه اختصاص دادید، از شما سپاسگزاریم.

 

من هم متشکرم و امیدوارم کسانی که ایده­ای در باره برنامه ­های آینده معاونت دارند، ما را از لطف خود بهره­ مند سازند.