یادداشت ویژه به مناسبت گرامیداشت روز معلم

 

بسم الله الرحمن الرحیم

 

ترقی تمدن بشری و پیشرفت‌های چشمگیر جوامع در ابعاد مختلف زندگی، مرهون انسان‌هایی است که با تفکر نظام‌مند و رفتار هوشمندانه دریچه‌های ابهام خلقت را یکی پس از دیگری گشوده و پیچیدگی‌‌های آن را هویدا می‌نمایند. آنچه‌ امروزه شاهد آن هستیم، جهانی است که با سرعتی سرسام‌آور و شتابنده، هر لحظه شکل نوینی به خود می‌گیرد؛ به شیوه‌ای که دانسته‌ها و تجارب گذشته، در مواجهه با نیازهای بشر امروزی در اندک زمانی منسوخ می‌شوند. از اینرو، افراد و سازمان‌ها چاره‌ای جز همگامی با این ویژگی را نداشته و به ضرورت و با سرعتِ متناسب با آن، دانش، آگاهی و مهارت‌های خود را به‌روز می‌‌کنند.

به طور قطع هیچ سازمان موفقی را نمی‌توان یافت که حرفه‌ای‌گرایی و هوشمندی نسبت به تغییرات روز را سر لوحه رفتار سازمانی خود و افراد متبوعش قرار نداده باشد. لازمه حرفه‌ای‌گرایی بنا به تعبیر فرهنگ «وبستر»، جدی گرفتن کار، سازماندهی آن و به کار بستن بهترین تلاش است. به عبارت دیگر «حرفه‌ای‌گرایی» یک ویژگی است که برچسب‌های فکری، نگرشی و رفتاری خاص خود را دارد. اگر این برچسب‌ها را نوعی شاخص بدانیم، شاخص‌هایی که منجر به تعالی فرد و یا سرآمدی یک سازمان شوند، حاکی از حرفه‌ای‌گرا بودن آن است.

حال اگر نگاهی به جهان آموزش بیاندازیم و مقایسه‌ای در سیر پیشرفت آن داشته و روند تغییراتش را رصد نماییم؛ متوجه خواهیم شد که اتفاقاً توسعه بشری و پیشرفت جوامع معلولِ تغییرات چشمگیر آموزش و پرورش بوده است و اگر واقع‌بینانه بدان بنگریم، خواهیم دید که «معلم» در هر عصری، عامل اصلی و رکن بی بدیل جهان آموزش و پرورش است. چنان‌چه این باور را بپذیریم که کلید موفقیت یک سازمان، کیفیت بالای منابع انسانی آن است، هیچ تردیدی برای حرفه‌ای‌ بودن «معلم» به عنوان پیشران آموزش و پرورش و جامعه باقی نخواهد ماند. مزیدِ بر آن، حساسیت ویژه‌ مخاطبان آموزش و پرورش به ویژه والدین و سایر ذینفعان، نسبت به کیفیت معلم بر اهمیت موضوع خواهد افزود.

بر این اساس، جوامعی که بیش‌ترین سرمایه‌گذاری را در ارتقا کیفیت آموزش قرار داده‌اند، در جذب، انتخاب، توانمندسازی و توسعه معلمان با وسواس بیشتری نسبت به سایر حرفه‌ها عمل نموده و ضوابط حرفه‌ای همه جانبه و سخت‌گیرانه‌تری برای آن در نظر گرفته‌اند. این ضوابط تقریباً تمام ابعاد زندگی معلم را از جمله ارتباطات، نوع پوشش، نوع برخورد، سبک زندگی، زبان بدن، مهارت‌‌های فناور-پایه، نگرش، اخلاق کاری، وقت‌شناسی، ابتکار عمل، فعال بودن، سخت‌کوشی و ... را در بر‌می‌گیرد. علاوه بر این فاکتورهای متمایز کننده دیگری نیز وجود دارند که در زمان انتخاب معلم و بعدها در مسیر رشد حرفه‌ای وی در نظر گرفته خواهد شد. اگر بخواهیم فهرستی از این ویژگی‌ها را تهیه نماییم، قطعاً فراتر از حوصله این یادداشت خواهد بود. اما مهمترین شایستگی‌هایی که یک معلم را حرفه‌ای جلوه خواهد داد را می‌توان در یک دسته بندی مختصر به این شرح ذکر نمود.

الف) شایستگی‌های عمومی:

• پایبندی به ارزش‌های اسلامی-ایرانی و تلاش در جهت صیانت از آن‌ها؛

• رعایت و حفظ تمامی شئون اسلامی و معلمی (اخلاق، پوشش، حفظ کرامت و ...)؛

• پایبندی و قوانین و مقررات اداری و آموزشی در راستای وظایف شغلی؛

• برقراری ارتباط کارآمد و مؤثر با دیگران؛

• استفاده از مهارت‌های تفکر برای ارائه، ارزیابی و اجرای راه‌حل‌ها در مواجهه با مشکلات و مسائل آموزشی و تربیتی؛

• الهام‌بخش بودن برای دیگران و ایجاد راه‌حل‌های خلاقانه برای تحول و رشد.

ب) شایستگی‌های تخصصی:

• تسلط بر دانش تخصصی و حوزه‌های آن؛

• تسلط بر دانش یاددهی-یادگیری و دانش تربیتی و آشنایی با روش‌های کاربست آن‌ها؛

• تسلط بر اسناد بالادستی، قوانین، مقررات و آیین‌نامه؛

• دارا بودن خلاقیت و نوآوری علمی؛

• توانایی تفکر علمی و انجام پژوهش. ج) شایستگی‌های حرفه‌ای:

• به‌کارگیری دانش، نگرش و مهارت‌های تخصصی و تربیتی شامل کاربست مهارت‌های یاددهی-یادگیری و مهارت‌های تربیتی در ساحت‌های شش‌گانه؛

• عملکرد رقابتی در موقعیت و آموزشی و پرورش به ویژه اهتمام در یادگیری مستمر و توسعه فردی.

 شایان ذکر است که بهسازی و به‌روزرسانی مستمر توان علمی، نگرش، مهارت و رفتار یک معلم در طی مسیر حرفه‌ای و در کنار آن داشتن استقلال و اختیار عمل از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است به گونه‌ای که یک معلم هرگز از بهسازی رفتار، بهبود عملکرد، به چالش‌کشیدن شیوه‌های منسوخ، عطش دانش‌اندوزی و جهان‌کاوی، یادگیری شیوه‌های نوین تدریس و کنجکاوی خود در زمینه استفاده از فناوری دست نخواهد کشید.

 

ایوب ابراهیمی- دانشگاه فرهنگیان