دکتر موسی پور، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه فرهنگیان در گفتگو با روابط عمومی دانشگاه:
برنامه درسی بازنگری شده علوم تربیتی یک انقلاب آموزشی محسوب میشود
در ادامه ی گفتگو با معاونین دانشگاه، پیرامون عملکرد و برنامه ی حوزه های مربوطه، به دنبال فرصتی برای مصاحبه با دکتر موسی پور بودیم، با وجود حجم کار در روزهای آغازین سال تحصیلی جدید در بهمن ماه با وی به گفتگو نشستیم آنچه در پی می آید هم گزارشی از عملکرد سه ماهه گذشته ایشان در معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی است و هم دغدغه ها و برنامه های معاونت را برای روزهای آینده بیان می کند.
خوب شد که مجددا امکان مصاحبه حاصل شد، این روزها مصادف با شروع نیمسال تحصیلی جدید هستیم.
سپاسگزارم. همینطور است، آغاز سال تحصیلی همزمان با ایام خجسته دهه فجر آغاز شد که هنوز از آن فاصله ی زیادی نگرفته ایم، لذا اجازه فرمایید این ایام خجسته را مجددا به همه کسانی که به آینده بهتر امید و باور دارند و برای تحقق آن تدبیر می کنند، تبریک بگویم و یاد و خاطره امام راحل (ره) و شهدای انقلاب اسلامی و همه مبارزان یاور انقلاب اسلامی را گرامی بدارم و آرزو نمایم همه ما بتوانیم به درک پیام انقلاب اسلامی نایل آییم و به تحقق آن در عرصه فعالیت های سازمانی خود کمک کنیم. یکی از موارد متعددی که میتواند نشانه ای از پیروی آن امام بزرگوار و شهدای گرانقدر انقلاب اسلامی باشد، «اخلاقی زیستن» است. باور به زندگی اخلاقی دارای ابعاد متعددی است که یکی از زمینه های بروز آن، فعالیت سازمانی است. این پرسش را به عنوان یک عضو سازمان باید همواره از خود بپرسیم: ما هر زمانی را که در سازمان یا برای سازمان یا به اسم سازمان صرف میکنیم، چه خدمتی به تحقق رسالت و آرمانهای آن کرده ایم؟ اگر در این خودارزیابی جوابی که خود شخص را قانع کند و به استناد حقایق سازمانی در خدمت آن قرار گیرد، حاصل نشود؛ آنگاه باید بر خود نهیب زنیم و مسیر را در خدمت به سازمان تغییر دهیم. در این تعبیر از سازمان، از سطح خرد تا سطح کلان سازمانی مطرح است. برای کسانی که به انقلاب اسلامی می اندیشند و جمهوری اسلامی را نماد تحقق آن می شناسند، چنین کوششی در خدمت به تحقق آرمانهای این نظام مقدس با تلاش برای فهم چارچوب ها و اصول آن حایز توجه است. در سطح خرد، دانشگاه فرهنگیان مطرح است.
در نیمسال گذشته برنامه های متعددی در حوزه آموزش به اجرا گذاشته شد که هدف همه آنها افزایش کیفیت آموزش اعلام شد. حتما در این زمینه توفیقاتی حاصل و مشکلاتی هم مطرح بوده است. اما آیا هم اکنون هم که در شروع نیمسال دوم هستیم در حوزه معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه خبر خاصی مطرح است؟
آموزش همیشه پرخبر است؛ و اکنون یکی از مراحل خبرساز آموزش دانشگاه است. از سویی نیمسال اول به اتمام رسیده و دستاوردهای کوشش آموزشگران و دانشجویان آشکار شده است و از سوی دیگر به طور همه جانبه تلاش میشود تا شرایط قانونی برای اجرای نیمسال دوم فراهم شود و برنامه ریزی دروس توسط مدیران و انتخاب واحد دانشجویان به عنوان یکی از رخدادهای مهم در جریان است. آنچه نیمسال دوم سال تحصیلی کنونی را برای بیش از نیمی از دانشجویان دوره های کارشناسی پیوسته دانشگاه متفاوت کرده، اجرای برنامه درسی بازنگری شده رشته علوم تربیتی است. برنامه درسی این رشته طی هفت ماه گذشته بر بنیاد کوشش های قبلی، با همت کارگروهی متشکل از مدرسان و صاحبنظران داخل و خارج از دانشگاه بازنگری شد و پس از تصویب مراجع قانونی برای اجرا از نیمسال دوم ابلاغ شد.
این بازنگری اولا دارای مبانی قانونی بود و دانشگاه به استناد ماده 23 اساسنامه، ملزم بود به بازنگری آن برنامه و البته سایر برنامه های درسی اقدام کند؛
ثانیا دارای مبانی فلسفی بود و دانشگاه فرهنگیان بر اساس بنیادهای شکل گیری خود (یعنی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش) متعهد بود که به بازنگری برنامه های درسی بر اساس مبانی نظری تحول بنیادین بپردازد؛
ثالثا دارای مبانی سازمانی بود و دانشگاه فرهنگیان به عنوان یک دانشگاه ماموریت گرا باید به نیازهای آشکار آموزش و پرورش پاسخ می داد که این نهاد به طرح چنین نیازی اقدام کرده بود؛
و رابعا دارای مبانی علمی بود؛ یعنی برنامه هایی در جریان بود که در سال 1372 به تصویب رسیده بود و این عمر بلند برنامه سبب شده بود تا از تحولات سالهای اخیر در عرصه های علمی، محروم باشد.
برنامه درسی بازنگری شده علوم تربیتی باید در اولین فرصت به اجرا گذاشته می شد که معاونت آموزشی تلاش کرد که همه عوامل اجرایی خود را برای چنین حرکت بزرگی، که به اعتقاد ما یک انقلاب آموزشی محسوب میشود، تدارک کند. ما برای ایجاد آمادگی فرصت کمی داشتیم ولی با همت همکاران من در معاونت های آموزشی تمامی پردیس های دانشگاه، این موضوع از زمان تصویب برنامه آغاز شد و البته با تلاش صبورانه آنان در جریان است. ما میدانیم که تغییر همیشه با مقاومت هایی مواجه است؛ مخصوصا اگر تغییر با نوآوری هم همراه باشد و رویکردهای متفاوتی را دنبال کند. ما مشکلات تغییر برنامه را کم و بیش می شناسیم و تلاش میکنیم از سویی مقدمات اجرایی آن را با کمترین آسیب فراهم کنیم و از سوی دیگر بر بنیاد اصل صداقت، به معرفی برنامه اقدام نماییم تا از طریق اقناع ذینفعان (آموزشگران، دانشجومعلمان، مدیران و ...) بتوانیم اجرای برنامه را مبتنی بر اصول آن دنبال کنیم.
چه مقاومت هایی برای اجرای برنامه بازنگری شده علوم تربیتی وجود دارد؟
هم در میان دانشجویان، هم در میان آموزشگران و هم در میان مدیران با مقاومت هایی مواجه هستیم. دانشجومعلمان دانشگاه دو نگرانی عمده دارند: اول طولانی شدن تحصیل به دلیل عدم انطباق برخی از واحدهای درسی گذرانده شده و دوم تغییر گرایش تحصیلی خود. آموزشگران دانشگاه از سویی نگران حذف برخی از واحدهای تخصصی هستند که حذف شده است و از سوی دیگر نگران نبود منابع درسی برای عنوان های جدید برنامه درسی هستند و مدیران نگران نبود آمادگی در میان آموزشگران و نبود شرایط اجرایی هستند. البته برای هر یک از اینها تدابیری اندیشیده شده است.
گروه هماهنگی تربیت معلم که مرجع اصلی تصویب برنامه های درسی در وزارت آموزش و پرورش است، در آخرین جلسه خود در یازدهم بهمن ماه این موضوع را مصوب کرد همه واحدهای درسی گذرانده شده دانشجومعلمان که در قالب برنامه مصوب قبلی بوده است، پذیرش شود. معاونت آموزش اکنون در پی اتخاذ تدابیر لازم برای اینکار است.
همچنین، تشکیل گروه های آموزشی از نظر ما فرصتی است که امکان مبادله تجارب در بین آموزشگران را فراهم میکند و البته گروه ها و پردیس ها می توانند با هماهنگی مراکز ذیربط دانشگاه به برگزاری کارگاه های آموزشی اقدام کنند و از این طریق نگرانی مدیران برای کسب آمادگی آموزشگران را برطرف کنند. اما موضوع منابع آموزشی و کمبود آن، یکی از چالشهای جدی اجرای برنامه بازنگری شده است. این موضوع در کوتاه مدت به اتکای دانش و توان مدرسان و اعضای هیات علمی، مدیریت میشود و در میان مدت پیش بینی شده که گروههای آموزشی دانشگاه به تالیف منابع علمی اقدام کنند. البته هر بازنگری که در برنامه صورت بگیرد با تغییراتی در عناوین دروس همراه میشود که این نوع تغییرات نیازمند تشریح است و ما امیدواریم با گفتگوهای بیشتر، منطق تغییرات آشکار شود.
شاید بهتر بود این نوع گفتگوها پیش از اعمال تغییرات انجام میشد تا نوعی وفاق حاصل میشد.
بله و البته چنین هم شده است. بازنگری برنامه علوم تربیتی با مشارکت مدرسان دانشگاه بوده. باوجود این، تفاوت نظر امری طبیعی است و اعلام و دفاع از نظر خود در محیط های علمی امری مرسوم و مقبول است. در عین حال، تالار گفتگویی برای اعلام نظر مدرسان، دانشجویان و سایر علاقمندان در فرهنگیادا تعریف شده و برنامه های بازنگری شده در آنجا ارائه میشود تا نظرات و راهنمایی های همه دلسوزان تربیت معلم دریافت شود و در بازنگری اعمال گردد.
آیا دانشجومعلمان ورودی گذشته هم با این برنامه ادامه تحصیل میدهند؟
بله. برنامه به آنان نیز تسری یافته است. اولا پذیرش تمام واحدهای گذرانده شده آنان و ثانیا فارغ التحصیلی آنان در همان گرایشی که پذیرفته شده اند، جزو مصوبات گروه هماهنگی برنامه ریزی تربیت معلم است. آنان از این پس با این برنامه ادامه تحصیل میدهند. دانشجومعلمان دانشگاه باید 35 واحد درسی معارف دینی و تربیت اسلامی را تجربه کنند و این واحدها باید در برنامه درسی آنان تعبیه می شد. افزودن این واحدها به برنامه کنونی که گاه بیش از 140 واحد درسی داشت، ممکن نبود. اکنون این مشکل برطرف شده و آنان در یک برنامه منسجم آموزش می بینند و فارغ التحصیل می شوند.
مدتی است که مدرسان در پی تغییر وضع استخدامی خود هستند، ممکن است که موضوع مهم وضع استخدامی مدرسان بر اجرای برنامه بازنگری شده اثر منفی بگذارد؟
اولا مدرسان دانشگاه به موضوع تربیت معلم در ورای موضوعاتی از قبیل وضع استخدامی خود می پردازند. برای آنان تربیت معلم دارای ارزش بنیادین است و هیچ چیز نمی تواند آنان را از این تعهد اساسی دور کند. تربیت معلم برای آنان رسالتی اجتماعی ـ اعتقادی است؛ نه فقط یک وظیفه سازمانی.
ثانیا در این زمینه هم تلاش هایی در دست انجام است. پس از ابلاغ مصوبه هیات امنا توسط نایب رئیس محترم هیات امنا، کمیته هایی در دانشگاه ماموریت یافته تا تدابیر اجرایی را شناسایی و برای اقدام اعلام کند. یکی از طرقی که در دست بررسی است، اقدام به اعمال مصوبه توسط دانشگاه برای صدور حکم هیات علمی تمامی مدرسان و پیگیری سایر امور بعد از اعمال آن است. باوجود این،فعالیت های معمول برای این موضوع دنبال میشود و ده ها پرونده هم به طور عادی در جریان است. به نظر میرسد که این موضوع به نتیجه لازم نزدیک می شود.
در دانشگاه فرهنگیان شانزده رشته تحصیلی در دروه کارشناسی پیوسته دایر است. آیا برنامه های درسی سایر رشته های تحصیلی هم باید بازنگری شود؟
بله، همینطور است. دانشگاه باید همه برنامه های دوره کارشناسی پیوسته را بازنگری کند. اکنون هم این اقدام در حال انجام است. از ابتدای تیرماه سال جاری شانزده کارگروه برای بازنگری برنامه های درسی تشکیل شده است که متشکل از مدرسان و اعضای هیات علمی دانشگاه و اعضای هیات علمی سایر دانشگاه ها هستند. در این کارگروه ها حدود یکصد نفر متخصص (متشکل از متخصصان رشته ها، متخصصان تربیت معلم، متخصصان برنامه درسی و متخصصان آموزش و پرورش) فعالیت دارند.
همچنین برای این منظور، شورای برنامه ریزی درسی دانشگاه در کنار کمیته آموزش و پرورش شورایعالی برنامه ریزی و کمیته عمومی گروه هماهنگی برنامه ریزی تربیت معلم نیز در دانشگاه شکل گرفته اند که برنامه های بازنگری شده از طریق تصویب آنها به نهادهای مربوط ارجاع میشوند. هم اکنون بازنگری برنامه درسی ده رشته در کارگروه های تخصصی به اتمام رسیده و در فرایند تصویب قرار گرفته است.
آیا برای آغاز نیمسال دوم اقدام خاصی به عمل آمده است؟
بر برنامه ریزی نیمسال دوم همان مقرراتی حاکم است که شورای دانشگاه در شهریور ماه به تصویب آنها اقدام و ریاست دانشگاه آنها را در دوم مهر ماه سال جاری ابلاغ کرده است. این مقررات تحت چند عنوان قرار می گیرند: منشور کیفیت آموزش، آیین نامه ساماندهی تدریس 2، شیوه نامه معادل سازی واحدهای درسی و شیوه نامه تشکیل و فعالیت گروه های آموزشی.
ما بر اجرای تمام عیار این مقررات تاکید داریم. هیچ یک از پردیس ها و مراکز آموزشی از شمول این مقررات خارج نیستند و همه آنها یک نیمسال فرصت داشته اند تا تدابیر لازم برای اجرای این مصوبات را اتخاذ کنند. معاونت آموزش تلاش می کند تمامی شرایط برای اعمال را فراهم کند و البته آمادگی دارد که از سوی نهادهای مربوط مورد ارزیابی قرار گیرد.
شما می دانید که ظرفیت پذیرش دانشجو از موضوعات دارای حساسیت اجتماعی بالاست. این موضوع با عنایت به آنچه کیفیت آموزش نامیده شده و با توجه به محدودیت های دانشگاه از حیث فضا و امکانات رفاهی، چگونه دنبال شده و آیا برای پذیرش دانشجو برای سال آینده برنامه ریزی شده است؟
برای پذیرش دانشجو در سال آینده، تدابیر لازم اتخاذ شده است. ما به بررسی وضعیت پردیس ها اقدام و امکانات دانشگاه برای ظرفیت پذیرش را بر پایه اصل حفط کیفیت آموزش شناسایی کرده ایم. این موضوع البته در زمان مقرر و پس از تصویب شورای دانشگاه به مرکز برنامه ریزی نیروی انسانی وزارت متبوع اعلام می شود. آنچه برای دانشگاه فرهنگیان مطرح است، پاسخ گفتن به نیازهای مراکز مذکور با حفظ کیفیت آموزش دانشگاه است. دانشگاه متعهد است معلم تراز جمهوری اسلامی تربیت کند و این معلم باید در شرایطی که از همه حیث دارای شرایط تربیت معلم است، تربیت شود.
