سخنرانی پرفسور رشدی راشد، استاد بازنشسته مرکز ملی پژوهش فرانسه

*ریاضیات و فلسفه  می توانند علت و یا معلول هم باشند و هیچکدام بر هم متقدم نیست.

پرفسور رشدی راشد استاد بازنشسته مرکزملی پژوهش فرانسه با ابراز خرسندی از حضور در دانشگاه فرهنگیان جلسه  را با کلیات و شروع شکل گیری فلسفه بخصوص در قرن 18  آغاز و به رابطه ما بین ریاضیات و فلسفه اشاره کرد و گفت: تا این اواخر فکر می شد فلسفه علوم و فلسفه ریاضی جایگاهی در فلسفه ندارند.

وی نگرش فلسفه ریاضی را فلسفه ای دانست که از مبانی ریاضی و یا فلسفه در علوم فیزیک استفاده می کند. و آن را به دو دسته فلسفه ریاضیات از دیدگاه فلاسفه و فلسفه ریاضیات از دید ریاضیدانان تقسیم کرد.

استاد بازنشسته مرکزملی پژوهش فرانسه به نوشته های الکیندی مبنی بر بکار بردن شیوه های ریاضی (برهان خلف)برای انجام مسائل فلسفی (حد و تناهی بودن جهان) اشاره کرد و گفت: از دید وی بدون داشتن درک درستی از ریاضیات فلسفه ای وجود نداشت. برای انجام فلسفه باید در اولین قدم از ریاضیات بتوانید استفاده کنید.

وی افزود: نمی توان خط مشخصی بین فلسفه و ریاضی کشید و هر کدام هرگاه می توانند علت و یا معلول دیگری باشند و هیچکدام بر هم متقدم نیست.

پرفسور رشدی راشد برای توصیف ارتباط میان این دو رشته فلسفه و ریاضیات  و چگونگی کمک به یکدیگر برای حل و تشریح مسائل به دانشمندانی مانند ابن سینا، طوسی، ابن هیثم و ابن خرم که در امور فلسفی از ریاضیات کمک گرفته اند اشاره کرد و مطالبی در خصوص حل مسائل فلسفی بوسیله روش های ریاضی و توضیح مسائل ریاضی با دیدگاه و روش شناسی فلسفه پرداخت.

وی در تشریح جایگاه فلسفه ریاضی در فلسفه اسلامی خاطر نشان کرد: فلسفه، فلسفه است، و اسلامی یا غیر اسلامی بودن آن مقوله  ای تاریخی است. فلسفه اسلامی تنها به اثبات وجود و یا عدم وجود روح و یا خدا نمی پردازد بلکه در برگیرنده فلسفه ریاضی نیز بوده است.

وی نامیدن فلسفه اسلامی  را به دلیل گسترش و به بار نشستن فلسفه در دوره اسلامی و بوسیله دانشمندان اسلامی و نه تفاوت نظری دانست و گفت: از دید من اسلامی بودن آن یک مقوله تاریخی است، چنانکه در آن دوره فلسفه به بار نشست و سوالات بسیاری از جانب دانشمندان اسلامی مطرح شد که بعدها به غرب رسید و به آن پرداخته شد.

استاد بازنشسته مرکزملی پژوهش فرانسه افزود: در زمان های دور نیز ریاضیدانان ایران و یونانی نیز از طریق تجزیه و ترکیب به فرضیات و شروط لازم برای شکل گیری مسائل و رسیدن به ماهیت آن مساعدت هایی را از فلسفه می گرفتند، ولی نگارش و مکتوبات آن دوره بسیار اندک و مختصر است. اما در عصر اسلامی و فلسفه اسلامی کتاب های کامل و اطلاعات کاملتری در این زمینه نوشته شده است. مانند نوشته های ابراهیم ابن سینا که به مبحث تجزیه و ترکیب پرداخته و مسائل منطقی ریاضی را از این طریق بیان کردو همچنین رساله تجزیه و ترکیب ابن هیثم در بررسی تحول و تغییرات با دید هندسی که بعد از آن در دوران روشنگری اروپا و هنوز توسط منطق دانان و ریاضی دانان استفاده می شود.

وی درپاسخ به این سوال که نسبتی که برای  فلسفه بطور عمومی با ریاضیات تدوین شده است آیا برای فلسفه تحلیلی نیز قابل بیان است به این نکته پرداخت که فلسفه ریاضی را با فلسفه تحلیلی بدلیل اینکه بیشتر مبانی زبان شناختی دارد تا ریاضی نمی توان بیان کرد .

وی دو روش رجوع به تاریخ ریاضی و استفاده از منطق ریاضی مدرن را  از روش های پرداختن به فلسفه ریاضیات عنوان کرد.

پرفسور راشد با بیان اینکه مسائلی در ریاضی پیش می آید که ناچار دخالت فلسفه را به دنبال خود دارد تشریح کرد: در ریاضیات مسائلی وجود دارد که با بررسی تاریخ و شیوه ها، راه حلی برای آن در نظر می گیرند مانند نظریه احتمال که رابطه نامعینی بین تئوری ریاضی و کاربرد آن را نشان می داد و فضایی برای ورود فلسفه به ریاضیات برای تعریف کاربرد آن گشود.

 شایان ذکر است: پرفسور رشدی راشد از مؤسسان و مدیران مرکز ملی پژوهش فرانسه و دارنده مدال طلا ابن سینا از یونسکو در سال 1999 و مدال افتخار از مرکز ملی پژوهش فرانسه و همچنین مدال موسسه جهان عرب به عنوان دانشمند برتر است.