دانشگاه فرهنگیان، خیلى مهم است؛ اینجا شخصیت معلمین ساخته می شود... حماسه ى سیاسى و حماسه ى اقتصادى، هر دو مقوله از مقولاتى است که آموزش و پرورش در آن، نقش آفرین است.

بسم الله الرّحمن الرّحیم

خوشامد عرض می کنیم به همه ى شما برادران و خواهران عزیز که این افتخار را دارید که در کسوت تعلیم و تربیت در جامعه ى اسلامى مشغول فعالیتید، یا ان شاءالله در آینده مشغول فعالیت خواهید شد؛ که واقعآ هم افتخار بزرگى است.

یاد شهید بزرگوار عزیزمان، مرحوم شهید مطهرى (رضوان الله تعالى علیه) و همچنین شهداى آموزش و پرورش را ــ معلمین، دانش آموزان ــ که یکى از زیباترین و با شکوه ترین مناظر دفاع مقدس است، گرامى می داریم و امیدواریم ان شاءالله دست خداى متعال و حمایت الهى همیشه بر سر شما معلمین عزیز و مسؤولان آموزش و پرورش باشد و روز به روز این درخت پربار و پربرکت، مبارک تر براى کشور ما و ملت ما به حساب بیاید.

اولاً؛ این جلسه براى تکریم و احترام به معلمین است. آنچه در باب تعلیم و تربیت، در باب آموزش و پرورش ــ چه ستاد آموزش، چه صفوف منظم آموزش در سراسر کشور ــ لازم است عرض شود، غالبآ به مسؤولین و کسانى که دست اندر کار اجرا هستند، عرض می شود؛ آنچه امروز در درجه ى اول براى ما اهمیت دارد، این است که نشان دهیم، احترام قلبى اى را که شایسته ى مقام تعلیم و تربیت است. اصل این است که «معلمى» منزلت لازم را در جامعه ى اسلامى داشته باشد. خیلى کوته بینى است که انسان شغل معلمى و آموزگارى را ردیف سایر مشاغل متعارف زندگى قرار دهد، که یک وسیله اى است فقط براى تعیّش، که انسان بتواند عائشه کند؛ نانى در بیاورد و زندگى اى بگذراند؛ این حقیقت ندارد، اینجورى نیست، معلمى در ردیف سایر مشاغل نیست؛ بسیار بالاتر است.

اگر به حقیقت تعلیم و تربیت و جایگاه معلم توجه شود، حقیقتآ اینجورى باید تشبیه کنیم: کسى که پرداخت کننده و تراش دهنده ى به یک گوهر گرانبها است، که به آن ارزش می بخشد. این گوهر گرانبها همین بچه هاى مایند، همین کودکان مایند، کودکان ملتند، که نسل هاى آینده را با همه ى مشخصات و ممیزاتشان تشکیل می دهند و به وجود مى آورند. شما معلم ها هستید که دارید این شخصیت ها را شکل می دهید، پرداخت می کنید. صرفآ این نیست که در کلاس درس، دو کلمه شما بگویید و او یاد بگیرد؛ همه ى رفتار شما، حرکات شما، منش شما، اخلاق شما، به صورت مستقیم در این مخاطبِ گیرا اثر می گذارد و او را شکل می دهد. آنچه هم که به عنوان تعلیم در ذهن او کار می گذارید، از ماندگارترین حقایقى است که در ذهن انسان باقى می ماند. بعد از پنجاه سال، شصت سال، خیلى از جزئیاتى که معلم به دانش آموز گفته است، در ذهن انسان هست؛ خیلى از خصوصیاتى که او با رفتار خود، با اخلاق خود، با نحوه ى حرف زدن خود، با نحوه ى تعامل خود به دانش آموز منتقل کرده است، در انسان باقى میماند. گاهى انسان متوجه است، گاهى هم متوجه نیست؛ همه ى ما ندانسته در همان راهى داریم حرکت می کنیم که بخش معْظمى از آن را معلمین در نهاد ما قرار داده اند؛ این خیلى چیز مهمى است.

یک کشور اگر بخواهد به سرافرازى برسد، به رفاه و غنا برسد، به علم و تفوّق علمى منتهى شود، اگر بخواهد مردم شجاع، آزاده، فهمیده، عاقل، خردمند و متفکر تحویل جامعه ى بشرى دهد، باید این زیرساخت اصلى را درست کند؛ زیرساخت تعلیم دوران کودکى و نوجوانى. این، شأن معلم است؛ لذا به معلم خیلى باید احترام کرد. براى ایجاد آمادگى لازم در معلم، خیلى باید صرف وقت کرد. براى تهیه ى ساز و کارى که تعلیم و تربیت در آن مؤثر باشد و جهتِ درست داشته باشد، خیلى باید سرمایه گذارى کرد.

اینکه ما بر روى این تحول بنیادین در آموزش و پرورش در سال هاى گذشته تکیه کردیم ــ که خب، بحمدالله امروز، سند این تحول در اختیار آموزش و پرورش است و در واقع نقشه ى راه، مشخص و معیّن شده است ــ براى خاطر این است. تحول در انسان ها، تغییر صحیح در دل ها و باورها و حرکات و خلقیات و امثال این ها، احتیاج دارد به یک زیرساخت محکم؛ این زیرساخت، آموزش و پرورش است.

آموزش و پرورش ما آن روزى که در کشور به شکل جدید در آمد، بر اساس یک مبناى فکرى و اعتقادىِ دیگر به وجود آمد؛ ما هم در طول ده ها سال ــ از اوّلى که آموزش و پرورش جدید در کشور آمد ــ بر همان مبنا حرکت کردیم، در واقع در همان ریل پیش رفتیم؛ که خب، ریل درستى نبود. این سند تحول، باید ما را به سمت هدف هاى اسلامى حرکت دهد؛ باید جامعه را به سبک زندگىِ حقیقتآ اسلامى پیش ببرد؛ باید بتواند در ما، خصلت هاى والاى انسانى را به وجود بیاورد. ما امروز در خودمان، در خلقیات خودمان، در رفتار خودمان، نقائصى مشاهده میکنیم؛ این نقائص باید برطرف شود. استعداد بشرى در جامعه ى ایرانى، یک استعداد انبوه و سرشار است؛ این استعداد باید امکان بروز پیدا کند، جهت صحیح پیدا کند. این سند تحول ناظر به یک چنین چیزى است.

اشاره کردند به زیرساختهاى سند تحول. من همین جا عرض بکنم؛ سند تحول یک متنى است که باید عملیاتى شود، منتها به هیچ وجه نباید در آن شتابزدگى باشد؛ با تدبر، با تأمل، با ملاحظه ى صحیح جوانب باید پیش رفت. کار، کار عمیقى است. کارهاى عمیق، کوتاه مدت نیست؛ زودبازده نیست؛ بلندمدت است؛ دیربازده است؛ اگر درست صورت بگیرد، ماندگار خواهد شد، مثمر خواهد شد؛ اگر سرهم بندى شد، شتابزده شد، آن وقت نتیجه ى لازم را نخواهد داد. فرمود: «و مجتنى الثّمرة لغیر وقت ایناعها کالزّارع بغیر ارضه»؛  اگر چنانچه میوه را قبل از اینکه برسد، چیدید، در واقع چیزى به دست نیاورده اید و زحمتتان هدر رفته است. بگذارید میوه برسد، بعد بچینید تا از همه ى منافع آن بهره ببرید.

شاید حلقه هاى تحقیقاتىِ متعددى لازم است که براى بخش هاى این سند تحول، راهکارهاى اجرایى و عملیاتى پیدا کند، تا حقیقتآ این ریل، صحیح گذاشته شود؛ آن وقت این قطار بر روى ریل حرکت کند. البته لازم است هم دولت، هم مجلس، براى پشتیبانى مالى آموزش و پرورش، براى پیشرفت در این کار، به طور جدى تأمل کنند، تدبر کنند. آموزش و پرورش را نمی شود به حال خود رها کرد و پشتیبانى لازم از آن به عمل نیاورد، بعد هم توقع داشت که پیش برود.

خب، بحمدالله در این سال ها کارهاى خیلى خوبى شده است ــ بنده هم گزارش هایى دارم ــ آنچه شده است، خوب است؛ اما آنچه نشده است و باید بشود و اگر امروز دست به کار نشویم، قطعآ دیر خواهد شد، خیلى زیاد است؛ آن هم یک فهرست بلند بالایى است که مسؤولین محترم آموزش و پرورش ــ چه در ستاد، چه در صف ــ ان شاءالله باید به این نکات توجه کنند.

این مسأله ى دانشگاه فرهنگیان هم خیلى مهم است؛ این هم از جمله ى چیزهائى است که باید به طور جدى به آرایش درونى آن توجه شود. معلم اگر شخصیت خودش ساخته نباشد، نمی تواند به متعلم خود، به مخاطب خود چیزى بدهد. اینجا شخصیت معلمین ساخته می شود. اگر چه این دانشگاه در ذیل آموزش و پرورش تعریف شده است و مربوط به آموزش و پرورش است، لیکن آموزش عالى باید همه ى پشتیبانى هاى ممکن را از این دانشگاه ها بکند. اینها کارهائى است که در زمینه ى آموزش و پرورش باید انجام بگیرد.

آموزش و پرورش، یک دستگاه معمولى و عادى در عرض سایر دستگاه ها نیست؛ این یک مرکز اساسى و مهمى است؛ حالا می توانید آن را به عنوان موتور یک قطار، می توانید به عنوان مرکز ذخیره ى یک مجموعه تعبیر کنید؛ به هر حال فرق می کند با دستگاه هاى اجرایى دیگر. کار عمقى و بنیانى در این وزارتخانه به قدرى است که در سایر وزارتخانه ها نظیر آن را نمی شود پیدا کرد؛ حتّى وزارتخانه هاى مشابه فرهنگى هم آن مقدار حساسیت و ظرافت و دقتى که در این مجموعه لازم است به کار گرفته شود، ندارند. به هر حال مجموعه ى بسیار مهمى است.

یک تشکر هم باید حتماً بکنیم از معلمین عزیزمان که این شغل را اختیار کرده اند و این زحمات را بر عهده گرفته اند. اى بسا کسانى بودند که می توانستند سراغ کارهاى دیگرى بروند که هم درآمد بیشترى داشت، هم ممکن بود موقعیت هاى سیاسى و اجتماعى بیشترى داشته باشد، اما خود را وقف این مجموعه کردند؛ این خیلى با ارزش است. در طول این سال ها هم معلمین همیشه پاى منافع انقلاب ایستاده اند، که یک نمونه اش مسأله ى دفاع مقدس و جنگ تحمیلى است، که اشاره کردیم به شهداى معلم و دانش آموز در آموزش و پرورش؛ نمونه هاى دیگرى هم در جاهاى مختلف دارد. خیلى ها برنامه هایى داشتند براى معلمین، براى مدارس، به دنبال هدف هاى سیاسى بودند؛ آن که ایستاد، معلم بود. اینها همه پیش خداى متعال حسنه است؛ اینها همه کارهاى مؤثر و مهمى است که خیلى اوقات ممکن است به چشم کسى هم درست نیاید، اما از چشم کرام الکاتبین بیرون نیست.

مسأله ى کتاب هاى درسى هم بسیار مهم است. باید به طور مداوم و به تناسب نیازها، مضمون این کتاب ها، محتواى این کتاب ها ترقى و پیشرفت داشته باشد. دستگاه هاى هشیارِ مراقب در کل آموزش و پرورش باید وجود داشته باشد که هم پیشرفت هاى مبتنى بر سند تحول را تعقیب کند، ببیند کجا لنگى هست، کجا اشکال وجود دارد، کجا تجربه ى ناموفق هست، بلافاصله اصلاح کند ــ چشم بینا لازم است ــ هم در زمینه ى مواد درسى و کتاب هاى درسى، نیازها را بسنجد. سال هاست که ما یک مسائلى را در کتاب ها می گنجانیم؛ بعضى ها خارج می کنند، بعضى ها داخل می کنند. ببینیم چه لازم است از معارف الهى، معارف اسلامى، معارف مدنى، معارف تمدن ساز، معارف انسان ساز؛ معارفى که یک ملت را سربلند می کند، پیشرو می کند، پیشتاز می کند؛ که اگر در کتاب هاى ما وجود ندارد، آنها را بگنجانیم؛ چه چیزهائى نقطه ى مقابل است، تخدیر کننده است، گمراه کننده است، آنها را حذف کنیم؛ چه چیزهایى به تناسب نسل ها یا جنسیت ها لازم است، آنها را بگنجانیم. فرض بفرمایید در کتاب هاى درسى دختران ممکن است چیزهایى لازم باشد در زمینه هاى خانه دارى، تربیت فرزند و امثال اینها؛ و در کتاب هاى پسران ممکن است چیزهاى دیگرى لازم باشد در مواجهه ى با مسائل کار، زندگى و امثال این ها؛ این ها مراقبت لازم و دیده بانىِ دائم احتیاج دارد و باید این کارها انجام بگیرد. به هرحال کار، بسیار کار مهمى است.

امسال ما عرض کردیم: حماسه ى سیاسى و حماسه ى اقتصادى، هر دو مقوله، از مقولاتى است که آحاد ملت در آن می توانند نقش ایفاء کنند؛ و تا آحاد ملت نقش ایفاء نکنند، حماسه به وجود نمى آید. البته بعضى ها ممکن است گرفتار باشند، بعضى ها تنبل باشند، بعضى ها شوق و شور لازم را نداشته باشند؛ وقتى قاطبه ى ملت، نوع مردم در سرتاسر کشور، با نگاه به آن چشم انداز روشن، انگیزه ى لازم را براى حرکت داشتند، حماسه به وجود مى آید و ان شاءالله به فضل الهى، به توفیق الهى، این حماسه به وجود خواهد آمد. در این زمینه، آموزش و پرورش نقش آفرین است.

اى بسا دانش آموزى که خود او هنوز در موقعیت قانونى براى رأى دادن نیست، اما می تواند خانواده ى خود را براى ورود در این میدان، براى انجام مسؤولیت، تحت تأثیر قرار دهد. این تعداد کثیر معلمین در سرتاسر کشور، هم در این مسأله ى انتخابات ــ که مصرع برجسته ى حماسه ى سیاسى، همین انتخاباتى است که پیش رو است ــ هم در بخش حماسه ى اقتصادى که یک چیز بلندمدت است، می توانند تأثیر بگذارند، می توانند نقش آفرینى کنند.

کشور ما و ملت بزرگ ما با اهداف و آرمان هایى که دارد، به حماسه سازى در بخش هاى مختلف نیاز دارد. ما باید با جهش پیش برویم برادران و خواهران عزیز! این ملت با همه ى استعدادى که دارد، در طول دوران طولانى اختناق ــ که بعد هم این اختناق همراه شد با دخالت بیگانگان و سلطه ى سیاسى و اقتصادى و فرهنگى بیگانگان ــ عقب ماند؛ از جاده ى علم عقب ماندیم، از سازندگى عقب ماندیم، از اقتصاد عقب ماندیم، دچار آفت هاى گوناگون فرهنگى و معرفتى شدیم. انقلاب این فرصت را در مقابل ملت ایران گذاشت که این عقب ماندگى را جبران کند؛ و مى بینید که در طول سه دهه ى گذشته ى انقلاب، ملت ایران چه مهارتى از خود نشان داد، چه پیشرفتى کرد، چه استعدادى در وجود خود ارائه کرد به همه ى بینندگان در سرتاسر عالم. پیشرفت هاى ملت ایران در این سه دهه، متناسب با سى سال نیست؛ یک نمونه اش پیشرفت هاى علمى است که مجامع جهانى چاره اى ندارند که به آنها اعتراف کنند؛ که اعتراف هم کردند. سرعت پیشرفت علمى ما سیزده برابر متوسط جهانى است؛ این شوخى است؟ در عین حال با این سرعت پیشرفت، ما هنوز از لحاظ علمى عقبیم. ببینید ما چقدر عقب بودیم! با اینکه بیش از ده برابرِ متوسط سرعت جهانى داریم حرکت می کنیم، هنوز عقبیم. پس این سرعت را باید حفظ کرد. این بخشى است که دشمن اعتراف میکنند؛ یک بخش هایى هم هست که دشمن نباید اعتراف کند، اعتراف هم نمی کند؛ در زمینه ى سیاسى همین جور است، در زمینه ى اجتماعى همین جور است، در زمینه ى سازندگىِ کشور همین جور است، در زمینه ى آگاهى و بصیرت عمومى همین جور است؛ اینها را دشمنان ما در تبلیغاتشان، در اظهاراتشان مصلحت نمی دانند بگویند، که مبادا ملت ما را تشویق کنند به پیشرفت این کار. درخصوص اقتدار ملى و آبروى بین المللى هم سرعت پیشرفت باید با همین نسبت ملاحظه شود. این پیشرفت ها به برکت انقلاب است. اما در عین حال این پیشرفت ها همچنان کم است؛ باید این پیشرفت ها افزایش پیدا کند.

اگر ملت ایران، همین سرعت و شتاب پیشرفت را ــ چه در زمینه ى علمى، چه در زمینه ى سیاسى، چه در زمینه ى اجتماعى، چه در زمینه ى فرهنگى و معرفتى ــ حفظ کند، بلاشک زمان زیادى طول نخواهد کشید که در جایگاه شایسته ى خود قرار خواهد گرفت؛ آن چیزى که شایسته ى ملت ایران است. بخش زیادى از این مسأله با آموزش و پرورش ارتباط دارد، بخش مهمى از آن به مدیران کشور در زمینه هاى اجرایى ارتباط پیدا می کند؛ اینها است که مسائل کشور را حساس می کند در نظر هر انسان بصیر و بیننده اى؛ اینها است که حماسه لازم دارد. بدون حماسه، این جهش ها به وجود نمى آید. آن وقتى که حماسه باشد، شور و نشاط باشد، جهش قابل تصور است؛ می توان فرض کرد که جهش انجام بگیرد. ما در دوران دفاع مقدس این را امتحان کردیم؛ در هر جایى هم که مردم مشارکت داده شدند، این را امتحان کردیم. ان شاءالله در زمینه ى حماسه ى سیاسى و حماسه ى اقتصادى هم باید این را ملت ایران به چشم ببیند؛ و بخش زیادى از این، به عهده ى شما معلمین عزیز است.

امیدواریم خداوند متعال به شماها توفیق بدهد؛ روح مطهر شهداى عزیزمان و امام بزرگوار(ره) را از همه ى شما و ما راضى کند؛ ما را در زمینه ى وظائف مهمى که در مسائل گوناگون کشور داریم، ان شاءالله به راه راست هدایت کند و دستگیرى فرماید.

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته